2020 წლის 20 ივლისს სახალხო დამცველმა სასამართლო-ფსიქიატრიული და კომპლექსური ფსიქიატრიულ-ფსიქოლოგიური ექსპერტიზის ჩატარებისას ასაკის ნიშნით დისკრიმინაციული პრაქტიკის თავიდან აცილების საკითხზე ზოგადი წინადადებით მიმართა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრს და სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს უფროსს.

საქმის შესწავლის წინაპირობა გახდა ააიპ „საფარის“ განცხადება, რომლის თანახმად, ორგანიზაციის პრაქტიკაში გამოიკვეთა რამდენიმე საქმე, რომლებშიც ექსპერტიზის ბიუროს მიერ შეფასება არ მისცემია 10 წლამდე ასაკის არასრულწლოვან მოწმეთა რამდენიმე საათიანი გამოკითხვისას მიღებულ ინფორმაციას.

საქმის ფაქტობრივი გარემოებებისა და მოპოვებული სტატისტიკური ინფორმაციის შეჯამებით, სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომ 10 წლამდე ასაკის ბავშვთა შესაბამისი ექსპერტიზის შედეგები ერთგვაროვანია. ვინაიდან, 2017 წლიდან დღემდე არც ერთ შესწავლილ შემთხვევაში, 10 წლამდე ასაკის ბავშვის სასამართლო-ფსიქიატრიული და კომპლექსური ფსიქიატრიულ-ფსიქოლოგიური ექსპერტიზის შედეგად არ დადგენილა, რომ არასრულწლოვანს შეეძლო სწორად აღექვა, დაემახსოვრებინა და გადმოეცა საქმისათვის მნიშვნელოვანი გარემოებები. ამასთან, შესაბამისი სამართლებრივი აქტი[1] არასრულწლოვანის გამოკითხვის განსხვავებულ წესს არ ადგენს.

სახალხო დამცველმა განმარტა, რომ 10 წლამდე ასაკის ბავშვები, 10 წლის ზემოთ ასაკის ადამიანებთან შედარებით, მათი გონებრივი მომწიფების გათვალისწინებით, განსხვავებულ მოპყრობას საჭიროებენ. ის ფაქტი, რომ ამ ეტაპზე არ არსებობს არასრულწლოვანთა სასამართლო-ფსიქიატრიული და კომპლექსური ფსიქიატრიულ-ფსიქოლოგიური ექსპერტიზის ჩატარების წესის შესახებ სპეციალური სახელმძღვანელო პრინციპები, 10 წლამდე არასრულწლოვან პირებს არათანაბარ მდგომარეობაში აქცევს მათზე ასაკით უფროს პირებთან შედარებით. მსგავსი პრაქტიკა წარმოადგენს ასაკის ნიშნით დისკრიმინაციულ მოპყრობას, ვინაიდან არსებული საერთო წესი უარყოფითად აისახება 10 წლამდე ასაკის ბავშვებზე.

აქედან გამომდინარე, სახალხო დამცველმა ზოგადი წინადადებით მიმართა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს, რათა ნორმატიულ დონეზე შემუშავდეს სპეციალური სახელმძღვანელო პრინციპები და რეგულაციები 10 წლამდე და 10 წლის ზემოთ 18 წლამდე არასრულწლოვანთა სასამართლო-ფსიქიატრიული და კომპლექსური ფსიქიატრიულ-ფსიქოლოგიური ექსპერტიზის ჩატარების წესის შესახებ. ზოგადი წინადადებით მიმართა ასევე სახალხო დამცველმა სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს, რათა 10 წლამდე ასაკის სასამართლო-ფსიქიატრიული და კომპლექსური ფსიქიატრიულ-ფსიქოლოგიური ექსპერტიზის ჩატარებისა და შედეგების შეფასების პროცესში არსებითად იქნას გათვალისწინებული არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესი და საჭიროებები; ამასთან, მოუწოდა, რომ თითოეული შემთხვევა ინდივიდუალური და ფაქტობრივი გარემოებებისა და მახასიათებლების საფუძველზე შეფასდეს.

[1] საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2008 წლის 19 ივნისის N142 ბრძანება „სასამართლო-ფსიქიატრიული ექსპერტიზის ჩატარების წესის შესახებ“.