2017 წლის 6 დეკემბერს საქართველოსსახალხოდამცველმა პენიტენციურსისტემაში ჯანმრთელობის უფლების დაცვის მდგომარეობის შესახებ სპეციალური პრევენციული ჯგუფის მიერ მომზადებული კვლევის შედეგები წარმოადგინა.

ფონდ„ღია საზოგადოება საქართველოს“ ფინანსური მხარდაჭერით მომზადებული კვლევა მოიცავს სოციოლოგიურ გამოკითხვას, რომელშიც 943 პატიმარმა მიიღო მონაწილეობა, ასევე სამედიცინო პერსონალთან სპეციალური კითხვარის საფუძველზე გასაუბრებას, ფოკუს ჯგუფს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამინისტროს წარმომადგენლებთან, სამედიცინო დოკუმენტაციის შემოწმებას, ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემების დამუშავებას, სამართლებრივი ბაზის ანალიზს და დაწესებულებებში არსებული სამედიცინო ინფრასტრუქტურის შეფასებას.

კვლევის ძირითადი ამოცანა იყოპენიტენციურდაწესებულებებში არსებული პირობებისპატიმართა ჯანმრთელობაზეზეგავლენის შეფასება, პენიტენციური ჯანდაცვის სერვისების ხელმისაწვდომობის საკითხის შესწავლა, სერვისების შესახებ პატიმართა ინფორმირებულობისა და ამ სერვისებით კმაყოფილების დონის დადგენა. კვლევა ასევე მიზნად ისახავდა 2013 წლიდან პენიტენციური ჯანდაცვის სფეროში განხორციელებული რეფორმების ზეგავლენის შეფასებას.

კვლევის ანგარიშში დადებითად არის აღნიშნული 2013 წლიდან პენიტენციური ჯანდაცვის კუთხით გატარებული არაერთი რეფორმა, რომელმაც ხელი შეუწყო პენიტენციური ჯანდაცვის სერვისების ხელმისაწვდომობის გაზრდას, რასაც სოციოლოგიური გამოკითხვის შედეგებიც ადასტურებს. მნიშვნელოვნად არის შემცირებული იმ პატიმართა რაოდენობა, რომელიც პენიტენციური ჯანდაცვის სერვისებს უარყოფითად აფასებს. თუ 2013 წელს ჩატარებული კვლევის თანახმად, მიღებულ სამედიცინო მომსახურებას უარყოფითად გამოკითხულ პატიმართა 72% აფასებდა, ბოლო კვლევის მიხედვით, მიწოდებული მომსახურებით უკმაყოფილო პატიმართა რიცხვი 15-დან 22%-მდე მერყეობს. (გამოკითხულმა პატიმრებმა ცალ-ცალკე შეაფასეს პენიტენციურ დაწესებულებებში, ბრალდებულთა და მსჯავრდებულთა სამკურნალო დაწესებულებაში და სამოქალაქო სექტორის საავადმყოფოებში გაწეული მომსახურება). გამოკითხულ პატიმართა 12,5-დან 25,7 %-მდე მომსახურებას არც დადებითად და არც უარყოფითად არ ახასიათებს ან უჭირს პასუხის გაცემა, პატიმართა 72,6 % დადებითად აფასებს სამოქალაქო სექტორის საავადმყოფოში გაწეულ სერვისს, ბრალდებულთა და მსჯავრდებულთა სამკურნალო დაწესებულების და პენიტენციური დაწესებულებების შემთხვევაში კი - შესაბამისად 44,8 %, და 59,2%.

კვლევის შედეგების თანახმად, მიუხედავად პენიტენციური ჯანდაცვისმიმართულებით მიღწეული პროგრესისა, სფეროში არაერთიმნიშვნელოვანი პრობლემა და გამოწვევარჩება. პრობლემათა შორისსახელდება სომატური და ფსიქიკური დაავადებების სკრინინგული გამოკვლევების არასრულფასოვნება, პატიმრობის პირობების უარყოფითი გავლენა პატიმართა ფსიქიკურ და სომატურ ჯანმრთელობაზე, სამედიცინო პერსონალის არასაკმარისი რაოდენობა და არასათანადო სამუშაო პირობები (პენიტენციურ დაწესებულებებში სამედიცინო პერსონალი პრაქტიკულად „ინფორმაციულ იზოლაციაში“ იმყოფება, რაც ხელს უშლის მათ პროფესიულ განვითარებას და აისახება მიწოდებული მომსახურების ხარისხზე), ზოგიერთი ექიმ-სპეციალისტის სათანადო პერიოდულობის ვიზიტის უზრუნველყოფა და სამედიცინო მომსახურების ორგანიზების გარკვეული ხარვეზები.

კვლევის შედეგებზე დაყრდნობით, სახალხოდამცველს მიაჩნია, რომ პატიმართა ჯანმრთელობის უფლების დაცვის სათანადო ხარისხის მისაღწევად აუცილებელია პენიტენციურ დაწესებულებებში, განსაკუთრებით დახურული ტიპის დაწესებულებებში, გარემოს გაჯანსაღება, პრევენციული ჯანდაცვის მოდელის დამკვიდრება, ცხოვრების ჯანსაღი წესის პოპულარიზაცია, სათანადო ფსიქო-სოციალური სარეაბილიტაციო პროგრამების დანერგვა, სუფთა ჰაერზე ყოფნისა და ფიზიკური დატვირთვის შესაძლებლობების გაზრდა და ამ გზით პატიმრობის პირობების შემსუბუქება. ყოველივე ზემოაღნიშნული ხელს შეუწყობს პენიტენციური ჯანდაცვის ტვირთის შემცირებას და პენიტენციური სისტემის ადამიანის უფლებებზე დაფუძნებული მართვის მოდელის განმტკიცებას.

სპეციალური კვლევა პენიტენციურ სისტემაში ჯანმრთელობის უფლების დაცვის მდგომარეობის შესახებ