მაღალი საჯარო ინტერესის გათვალისწინებით, სახალხო დამცველმა შეისწავლა „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“–სა და მისი პარტნიორების წინააღმდეგ აღძრული სარჩელის საფუძველზე, თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის მიერ 2015 წლის 5 აგვისტოს მიღებული განჩინება.

განჩინების მიხედვით, სასამართლომ ყადაღა დაადო შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ის პარტნიორების წილებს; ყადაღა დაადო ტელეკომპანიის კუთვნილ თბილისში მდებარე ფართისა და მიწის ნაკვეთებს მასზე განთავსებული შენობა ნაგებობებით; ტელეკომპანიას აეკრძალა მოძრავი ნივთების, მათ შორის ტელე-რადიო სიხშირის გადამცემი მოწყობილობების, გენერატორების, ავტომობილების და ა.შ. გასხვისება/გაქირავება და ნებისმიერი სახით უფლებრივად დატვირთვა; ტელეკომპანიას და მის პარტნიორებს აეკრძალათ კომპანიის სახელით ვალდებულებების აღება, გენერალური სავაჭრო მინდობილობის გაცემა, წლიური შედეგების დამტკიცება, საზოგადოების რეორგანიზაცია და ლიკვიდაცია, წესდებაში ცვლილებების შეტანა, პარტნიორებისა და დირექტორებისათვის საწარმოს მართვისა და ხელმძღვანელობის, ლიცენზიის გასხვისების, ნებისმიერი სახით უფლებრივად დატვირთვის ჩათვლით; კომპანიის დირექტორებისათვის ქონების განკარგვა.

საკუთრების უფლების, ისევე როგორც გამოხატვის თავისუფლების დაცვა წარმოადგენს დემოკრატიული სახელმწიფოს ერთ-ერთ უმთავრეს მისიას. შეუძლებელია, სახელმწიფოს ჰქონდეს პრეტენზია თანამედროვე დასავლური დემოკრატიის ფასეულობებზე და იმავდროულად მისი ერთ-ერთი უმთავრესი პრიორიტეტი საკუთრების უფლებისა და გამოხატვის თავისუფლების დაცვა არ იყოს.

საკუთრების უფლების დაცვის უპირველესი გარანტი საქართველოს კონსტიტუციაა, რომლის 21-ე მუხლი აღიარებს და იცავს საკუთრებას. კონსტიტუციას უნდა შეესაბამებოდეს ქვეყნის საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე აქტები, თანამდებობის პირებისა და საჯარო მოხელეების გადაწყვეტილებები და მოქმედებები. მიუხედავად საკუთრების უფლების დაცვის მაღალი სტანდარტისა, იგი არ წარმოადგენს აბსოლუტურ უფლებას. მისი შეზღუდვა შესაძლებელია კანონით დადგენილ შემთხვევებსა და კანონით განსაზღვრულ ფარგლებში. შეზღუდვის ერთ-ერთი ფორმა განსაზღვრულია საქართველოს საპროცესო კანონმდებლობით, სარჩელის უზრუნველყოფის სახით.

საპროცესო კანონმდებლობით დადგენილი აღნიშნული სტანდარტი უზრუნველყოფს სამართლიანი მართლმსაჯულების განხორციელებას და სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზებას, რაც უპირველესად ასევე კონსტიტუციის გარანტირებული უფლებაა.

სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ მოთხოვნის განხილვისას ერთმანეთს უპირისპირდება დავის აღმძვრელი მხარის საკუთრების უფლება (რომ დავის მის სასარგებლოდ გადაწყვეტის შემთხვევაში, სასამართლოს მიერ მიკუთვნებული სარგებელი არ დარჩეს მიუღებელი), მოპასუხე მხარის საკუთრების უფლება (რომ დავის მიმდინარეობისას არ შეეზღუდოს საკუთრებით სარგებლობის უფლება იმაზე მეტი მოცულობით, რაც აუცილებელია კონკრეტული მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად) და სამართლიანი სასამართლოს უფლება (რომ საქმე განხილული იყოს მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის პრინციპზე დაფუძნებით და სასამართლოს თითოეული გადაწყვეტილება ემსახურებოდეს მხოლოდ კანონმდებლობით დაცული უფლებების რეალიზებას).

მართალია, საპროცესო კანონმდებლობა მოსარჩელე მხარისათვის არ აწესებს მტკიცების მაღალ სტანდარტს სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოსაყენებლად და დასაბუთებულ ვარაუდს საკმარისად მიიჩნევს, თუმცა, უფლებათა ასეთი დაპირისპირების გათვალისწინებით, სასამართლო ვალდებულია დაიცვას თანაზომიერების პრინციპი - საკუთრების უფლება შეზღუდოს მხოლოდ იმ მოცულობით, რაც აუცილებელია მოსარჩელის მიერ მოთხოვნილი სარგებლის მისაღებად. ამასთან, ვარაუდი, რომელსაც მოსარჩელე გამოთქვამს, უნდა იყოს დასაბუთებული, დამყარებული რეალურ საფრთხეზე და არ უნდა წარმოადგენდეს მოპასუხის დასჯის მექანიზმს. სარჩელის უზრუნველყოფისათვის გამოყენებული საშუალება კი უნდა იყოს მისაღწევი მიზნის პროპორციული. თუკი სასამართლო რომელიმე მხარის უფლებას შეზღუდავს იმაზე მეტად, ვიდრე ეს აუცილებელია კონკრეტული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად, წარმოიშვება საკუთრების უფლების დარღვევის რისკი რაც, თავის მხრივ, ეჭვქვეშ დააყენებს სასამართლოს, როგორც მართლმსაჯულების ინსტიტუციის სამართლიანობას.

იმის გამო, რომ ზღვარი საკუთრების უფლების კანონიერ შეზღუდვასა და ამ უფლების დარღვევას შორის უაღრესად მცირეა, სასამართლომ სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენებისას განსაკუთრებული ყურადღებით უნდა შეისწავლოს სარგებელი, რასაც მიიღებს მოსარჩელე და ზარალი, რაც შესაძლოა მიადგეს მოპასუხეს. დავის მონაწილე ყველა მხარის დაცვა საკუთრების უფლების დარღვევისაგან მხოლოდ ასეთი ობიექტური შეფასების შედეგადაა შესაძლებელი.

უაღრესად მნიშვნელოვანია ის გარემოებაც, რომ მოპასუხე მხარე შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ მაღალრეიტინგული მედიასაშუალებაა. შესაბამისად, თბილისის საქალაქო სასამართლოში წარმოებული აღნიშნული დავის შედეგი, დიდი ალბათობით, გავლენას მოახდენს არამხოლოდ მონაწილე მხარეებზე, არამედ მთლიანად სახელმწიფოზე. სამაუწყებლო კომპანია გამოხატვის თავისუფლების კონსტიტუციური უფლების რეალიზების ერთ-ერთ პლატფორმას წარმოადგენს და სხვა დავებისაგან განსხვავებით, სასამართლო მოცემულ შემთხვევაში დამატებითი რისკის წინაშე დგას - არ შეფერხდეს ტელეკომპანიის მაუწყებლობა, რასაც შესაძლოა მოყვეს გამოხატვის თავისუფლების კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა.

საქართველოს სახალხო დამცველს მიაჩნია, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს მიერ მიღებული განჩინება სრულად არ პასუხობს სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველსაყოფად განსაზღვრულ სტანდარტებს, იმდენად რამდენადაც არ არის დასაბუთებული სარჩელის უზრუნველყოფის ერთდროულად რამდენიმე ზომის გამოყენების აუცილებლობა. დაუსაბუთებელია რატომ შეიზღუდა წესდებაში ცვლილებების შეტანა, როდესაც კომპანიის მთელი უძრავი და მოძრავი ქონება ისედაც დაყადაღებულია და მისი გასხვისების რისკი აღარ არსებობს; რას ემსახურება კომპანიის წლიური შედეგების დამტკიცების აკრძალვა; რატომ გაჩნდა კომპანიის დირექტორისათვის საწარმოს მართვისა და ხელმძღვანელობის უფლების სრულად შეზღუდვისა და ახალი ვალდებულებების აღების აკრძალვის აუცილებლობა, როდესაც ისედაც აკრძალულია უძრავი და მოძრავი ქონების განკარგვა.

სახალხო დამცველის შეფასებით, სასამართლომ შეზღუდა საკუთრების უფლება იმ მოცულობით, რამაც შესაძლოა ზიანი მიაყენოს სამაუწყებლო კომპანიის საქმიანობას. შესაძლოა შეაფერხოს ანაზღაურების გაცემა, ჟურნალისტების დასაქმება, ახალი გადაცემების ეთერში გაშვება, ტექნიკური ინვენტარის შეძენა ან შეცვლა, კომპანიის წინაშე ვალდებულ პირებთან ანგარიშსწორება და სხვა. ამასთან, სასამართლომ არ განმარტა რამდენად ემსახურება უფლების ამ მოცულობით შეზღუდვა მოსარჩელეთა ლეგიტიმური ინტერესების დაცვას და რატომ არ შეიძლებოდა იმავე მიზნის მიღწევა მოპასუხის საკუთრების უფლების ნაკლები შეზღუდვით. აღნიშნული მდგომარეობა შესაძლოა შემაფერხებელი იყოს სამაუწყებლო კომპანიის ფუნქციონირებისათვის და შესაბამისად, ქვეყანაში გამოხატვის თავისუფლების რეალიზებისა და მედია თავისუფლებისათვის, იმდენად რამდენადაც სასამართლო დავის დასრულებას არაერთი თვე და შეიძლება წელიც დასჭირდეს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სახალხო დამცველს მიაჩნია, რომ სასამართლოს განჩინება სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენების შესახებ, არღვევს უფლებათა შეზღუდვის თანაზომიერების პრინციპს. სასამართლომ საკუთრების უფლება შეზღუდა იმაზე მეტად, ვიდრე ამას მოითხოვს მოსარჩელის ლეგიტიმური მიზანი, რამაც, თავის მხრივ, შესაძლოა რეალური საფრთხე შეუქმნას დამოუკიდებელი ტელეკომპანიის მიერ გამოხატვის თავისუფლების რეალიზებას.

აღნიშნული დავა კიდევ ერთი გამოცდაა საქართველოს მართლმსაჯულებისათვის, რადგან ერთმანეთს კვეთს საკუთრების უფლების, გამოხატვის თავისუფლებისა და სამართლიანი სასამართლოს უფლება. შესაბამისად, უაღრესად მნიშვნელოვანია სასამართლო დავის დამოუკიდებელი და ობიექტური განხილვის პირობებში სანიმუშოდ გამჭვირვალედ, შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპების მაღალი სტანდარტის დაცვით წარმართვა.

საქართველოს სახალხო დამცველი კვლავაც გააგრძელებს აღნიშნულ საქმესთან დაკავშირებული მოვლენების დაკვირვებას და მისი მანდატის ფარგლებში შესწავლას.