საქართველოს პარლამენტის ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომიტეტში „საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ სახალხო დამცველის 2015 წლის ანგარიშის თაობაზე“ საქართველოს პარლამენტის მიერ 2016 წლის 24 ივნისს დადგენილებით გაცემული რეკომენდაციების შესრულების მდგომარეობის განხილვა დაიწყო.

2017 წლის 20 თებერვალს სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამინისტროს ანგარიში სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის მინისტრის მოადგილემ ზვიად მიხანაშვილის მიერ წარმოდგენილი ანგარიშიდან სახალხო დამცველი შესრულებულად მიიჩნევს რეკომენდაციას სტამბოლისოქმისშესაბამისად,სხეულისდაზიანებებისაღრიცხვისახალიფორმისშემუშავების შესახებ, რომელიც სხეულის დაზიანებების შესახებ უფრო დეტალური ინფორმაციის შეტანის საშუალებას იძლევა. აგრეთვე მისასალმებელია პენიტენციურდაწესებულებათასამედიცინოპერსონალისინტენსიურისწავლება პატიმართა დაზიანებების ახლებური დოკუმენტირების საკითხებზე.

ამასთან სახალხო დამცველი მართებულად მიიჩნევს, პენიტენციურ დაწესებულებისექიმს დაეკისროს ვალდებულება, დაზიანების შესახებ შეტყობინება უშუალოდ საქართველოს პროკურატურას გაუგზავნოს.

სახალხო დამცველის რეკომენდაციის შესაბამისად, პენიტენციურდაწესებულებებშიადამიანისუფლებების, წესრიგისადაუსაფრთხოებისდაცვისუზრუნველყოფისმიზნითშემუშავდაშესაბამისისასწავლოპროგრამებიდა სსიპ სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრში, სერტიფიცირების პროცესის ფარგლებში, დაწესებულებათა თანამშრომლების ცოდნის დონის ასამაღლებლად და უნარ-ჩვევების გასაუმჯობესებლად არსებული საჭიროებების შეფასების შედეგადმომზადდა და გადამზადდა სპეციალური სისტემის მოსამსახურეების ძირითადი ნაწილი. თუმცა, შემდგომ ტრენინგებისშედეგებისეფექტიანობისადამდგრადობისშეფასების, აგრეთვემიღებულიცოდნისადაშეძენილიუნარ-ჩვევებისპრაქტიკაშიგამოყენების შემოწმებას მხოლოდგენერალური ინსპექცია ახორციელებს, ისიც სისტემური მონიტორინგის ფუნქციის შესრულების ფარგლებში. სახალხო დამცველს მიაჩნია, რომ სასწავლო ამოცანებიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია სსიპ სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სასწავლო ცენტრმა შეიმუშავოს კურსდამთავრებულთა მიერ მიღებული ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენების შემოწმებისა და შეფასების მეთოდოლოგია.

განსაკუთრებულად უნდა აღინიშნოს ინფორმაცია რამდენიმე თვეში #7 დაწესებულების დახურვის შესახებ, რასაც ყოველ წლიურ თუ სპეციალურ ანგარიშში ითხოვს საქართველოს სახალხო დამცველი.

პენიტენციურიდაწესებულებებისდებულებებშიგანხორციელებულიცვლილებებით დეესკალაციისოთახშიპირისმოთავსებისვადადგანისაზღვრაარაუმეტეს 72 საათისა, თუმცა სახალხო დამცველის რეკომენდაცია მაქსიმალურ ვადად 24 საათს ითვალისწინებდა. ამასთან, დეესკალაციის ოთახში გადაყვანის საჭიროების შესახებ პენიტენციური დაწესებულების დირექტორის ბრძანებებიპრაქტიკაში არშეიცავსდასაბუთებულწერილობითმსჯელობასამზომისგამოყენებისშესახებ.

არ შესრულებულა რეკომენდაციები დეესკალაციისოთახშიმოთავსებული პატიმრებისდამატებით, სხვადასხვაუფლებებისარაფორმალურად შეზღუდვისგან დაცვის და არც დეესკალაციისოთახებშიგანხორციელებულიელექტრონულიმეთვალყურეობისჩანაწერების შეძლებისდაგვარად ხანგრძლივი დროით შენახვის შესახებ.

ნაწილობრივ და ეტაპობრივად სრულდება რეკომენდაცია ყველაპენიტენციურდაწესებულებაშიინფრასტრუქტურისმოწესრიგებისადაპირობებისგაუმჯობესებისშესახებ. აღსანიშნავია, რომ გასულ წლებთან შედარებით, რიგ პენიტენციურ დაწესებულებებში გაუმჯობესებულია ფიზიკური გარემო და სანიტარულ-ჰიგიენური მდგომარეობა. მიუხედავად ამისა, პენიტენციურ დაწესებულებებში არსებული პირობები ჯერ კიდევ მნიშვნელოვან გაუმჯობესებას და საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოყვანას საჭიროებს.

არ შესრულებულა რეკომენდაციები ელექტრონულისაშუალებითმეთვალყურეობისგანხორციელების აუცილებლობის დასაბუთების და ვიდეოჩანაწერებისშენახვისგონივრულივადისშესაბამისიბრძანებითგანსაზღვრის შესახებ.

ნაწილობრივ შესრულდა რეკომენდაცია პენიტენციურდაწესებულებებშისარეაბილიტაციოაქტივობების დაგეგმვისა და განხორციელების ხელშეწყობის შესახებ. გარკვეული წინსვლა არის, თუმცა მთელ რიგ დაწესებულებებში სარეაბილიტაციო აქტივობები საკმაოდ მწირი რაოდენობით ჩატარდა.

სახალხო დამცველის რეკომენდაციის საწინააღმდეგოდ, საანგარიშო პერიოდში მნიშვნელოვნად მოიმატა დისციპლინურისახდელისგამოყენებამ.

დადებითად უნდა შეფასდეს ბრენდულიდასახელებისმედიკამენტისინდივიდუალურიშესყიდვისშესაძლებლობა, თუმცა კვალავ არის პრობლემები პატიმართათვის მედიკამენტების მიწოდებასთან დაკავშირებით; სამართლებრივად დარეგულირებდა ამანათით მედიკამენტის მიწოდების საკითხიც, თუმცა გაურკვეველია, როდის მოხდება შესაბამისი რეგულაციის ამოქმედება.

ნაწილობრივ შესრულდა რეკომენდაციები პენიტენციურიჯანმრთელობისდაცვის, მათ შორის ფსიქიური ჯანდაცვის სისტემის დახვეწისა და სტატისტიკის წარმოება–ანალიზის შესახებ. სამწუხაროდ, სუიციდის პრევენციის პროგრამის ამოქმედების მიუხედავად, მოიმატა სუიციდის და სუიციდის მცდელობის მაჩვენებელიც.

შესრულებული არ არის რეკომენდაცია – უსაფრთხოებისმიზნითარასრულწლოვანიმსჯავრდებულისთავისუფლებისაღკვეთისსხვადაწესებულებაშიგადაყვანის, როგორცუკიდურესიდადროებითიღონისძიების, გამოყენების შესახებ

არასრულწლოვანი პატიმრები კვლავაც რჩებიან სრულწლოვანთათვის განკუთვნილ დაწესებულებებში. ამასთან, საანგარიშო პერიოდში არასრულწლოვნების მიმართ აღნიშნული ზომა 4–ჯერ იქნა გამოყენებული და რამდენადაც ცნობილია, ეს ღონისძიება კვლავ არ წარმოადგენდა უკიდურეს ფორმას.

ნაწილობრივ შესრულდა რეკომენდაცია – ყველა არასრულწლოვანმსჯავრდებულსჰქონდესსათანადოგანათლების, მათშორის, უმაღლესიგანათლების, მიღებისშესაძლებლობა. თუმცა,უმაღლესი განათლების მიღების უფლება ხელმისაწვდომი გახდება მხოლოდ დაბალი რისკის მსჯავრდებულთათვის.

მისასალმებელია დაგეგმილი საკანონმდებლო ცვლილებები, ბავშვთამიერპენიტენციურიდაწესებულებისდატოვებისპროცედურების ბავშვებისსაუკეთესოინტერესებისგათვალისწინებით დახვეწასთან დაკავშირებით.

არ შესრულებულა რეკომენდაცია უვადოპატიმრებისთვისაუცილებელსარეაბილიტაციოაქტივობებში მონაწილეობის მიღების, ხოლოსურვილისშემთხვევაშიდასაქმებისშესაძლებლობის, აგრეთვეოჯახისწევრებთანურთიერთობის შენარჩუნების ხელშეწყობის შესახებ.

დაწესებულებებსადათავისუფლებისაღკვეთისდაწესებულებებშიპირთაგანთავსებისასმათთვისარასათანადომოპყრობისგანდაცვისუფლების და მათ შორის საჩივრების ყუთის არსებობის შესახებინფორმაციისმიწოდება და უფლებების გაცნობა ხდება წერილობითი ფორმით, ხელმოწერით დადასტურებით. თუმცა, უფრო ეფექტური ფორმა არის მოსაძებნი, მაგალითად, ბუკლეტების დარიგება, სიტყვიერი ახსნა და სხვა. სრულად არ არის ხელმისაწვდომიარცყველასაჭიროსაკანონმდებლოაქტი, აგრეთვეინფორმაციაპატიმრისუფლებებისადამოვალეობებისდამოთხოვნის/საჩივრისშეტანისადაგანხილვისპროცედურებისშესახებ.

მუშაობა მიმდინარეობს, თუმცა ჯერ არ შესრულებულა რეკომენდაცია პენიტენციურიდაწესებულებისტერიტორიაზევიდეო–ჩაწერისმაქსიმალურადსრულადგანხორციელება და ჩანაწერისგონივრულივადით − სულმცირე 24 საათისგანმავლობაში შენახვის შესახებ.

პენიტენციურ დაწესებულებებში ძალიან საყურადღებოა განსაკუთრებით მოწყვლადი ჯგუფების მდგომარეობა და აღნიშნული ვითარების გამოსწორება დიდი ძალისხმევას მოითხოვს. რეკომენდაციის თანახმად, ფსიქოლოგმადასოციალურმამუშაკმა უნდა გააძლიერონპენიტენციურიდაწესებულებისსამეურნეონაწილშიდასაქმებულპატიმრებთანმუშაობანდობისგაზრდის, აგრეთვეპატიმართათვითიზოლაციისადათვითდაზიანებისთავიდანაცილებისმიზნით.

მიუხედავად არაერთი რეკომენდაციისა, პენიტენციურდაწესებულებაშისაკვებისმომზადებისას არ ხდება იქნესპატიმართაკულტურულიდარელიგიურითავისებურებების გათვალისწინება.

არ გატარებულა საჭირო ზომებირათა უცხოქვეყნისმოქალაქესადამოქალაქეობისარმქონეპატიმრებისთვისჯანდაცვისმომსახურება თანაბრად,სრულად და მათვის გასაგები ენით იყოს ხელმისაწვდომი.

ნაწილობრივ სრულდება ხანგრძლივიპაემნისათვისდავიდეოპაემნისათვისსაჭიროინფრასტრუქტურისმოწყობის, სატელეფონოსაუბრებისა და კორესპონდენციისკონფიდენციალურობისუფლებითსრულყოფილადსარგებლობის შესახებ რეკომენდაციები.