2017 წლის 24 იანვარს სახალხო დამცველმა რეკომენდაციით მიმართა სსიპ „ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დაცვისა და დახმარების სახელმწიფო ფონდს“, უზრუნველყოს მარტყოფის შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა პანსიონატში არსებული პრობლემების მოგვარების მიზნით საჭირო ღონისძიებების გატარება.

სახალხო დამცველის აპარატმა ცხელ ხაზზე შემოსული შეტყობინების საფუძველზე შეისწავლა საქმე სსიპ „ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დაცვისა და დახმარების სახელმწიფო ფონდის“ ფილიალის, მარტყოფის შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა პანსიონატის ერთ–ერთი ბენეფიციარის სავარაუდო უფლებადარღვევის ფაქტზე. ასევე ინფორმაცია დასახელებული დაწესებულების ბენეფიციარებს შორის არსებული დაპირისპირებისა და კონფლიქტური სიტუაციის შესახებ.

საქმის შესწავლის მიზნით, სახალხო დამცველმა სპეციალური პრევენციული ჯგუფის წევრების მონაწილეობით განახორციელა არაგეგმიური მონიტორინგი მარტყოფის შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა პანსიონატში. ვიზიტის შედეგად დადგინდა, რომ სსიპ „ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დაცვისა და დახმარების სახელმწიფო ფონდის“ ფილიალი, მარტყოფის შშმ პირთა პანსიონატი გადატვირთულია. ერთდროულად მძიმე შეზღუდვის მქონე პირების, ფსიქიკური და ქცევითი პრობლემების მქონე ბენეფიციარების მართვის ბერკეტი ადმინისტრაციას არ გააჩნია. დაწესებულებაში არსებული დაპირისპირება ატარებს სისტემურ ხასიათს, რომელშიც პირდაპირ თუ ირიბად ყველა რგოლია ჩართული. არ ხდება პრობლემების მიმართ სწორი ხედვისა და შესაბამისი სამუშაო სტრატეგიის ჩამოყალიბება. ადგილი აქვს პანსიონატში მცხოვრები ბენეფიციარების მიმართ არათანაბარ მიდგომას. მათ შორის წარმოშობილი კონფლიქტური სიტუაციების მართვის გავრცელებული ფორმაა ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში გადაყვანა, როგორც დასჯის მეთოდი ან მუქარა გადაყვანაზე.

არსებული პრობლემების შედეგად დარღვეულია ბენეფიციართა დიდი ნაწილის უფლება იცხოვრონ მშვიდ, უსაფრთხო და დაცულ გარემოში. მუდმივი ხასიათის კონფლიქტები და დაპირისპირება უარყოფითად აისახება მათ ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე.

დასახელებულ პრობლემებთან დაკავშირებით საუბარია სახალხო დამცველის მიერ 2016 წელს შემუშავებულ მონიტორინგის ანგარიშში – „შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებრივი მდგომარეობა სახელმწიფო ზრუნვის დაწესებულებებში“.[1] მიუხედავად ამისა, კვლავ გამოიკვეთა რიგი საკითხების მოგვარების აუცილებლობა.

აღნიშნულიდან გამომდინარე სახალხო დამცველმა მიიჩნია, რომ დაწესებულებაში არსებული კონფლიქტური სიტუაციის ესკალაციისა და მედიაციის მიზნით უნდა გატარდეს ღონისძიებები, მათ შორის აიკრძალოს ბენეფიციარების ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში გადაყვანის (ან/და გადაყვანის მუქარა) დასჯის მეთოდად გამოყენება. ასევე აღიკვეთოს მცირე ჯგუფების/ცალკეული პირების მიერ პრივილეგიების მოპოვების შესაძლებლობა და უზრუნველყოფილ იქნას ყველა ბენეფიციარის მიერ თანაბარი უფლებებით სარგებლობა. მოხდეს სხვა ორგანიზაციების ფსიქოლოგიური სამსახურების ჩარევა; დაწესებულების სპეციფიკის გათვალისწინებით, უზრუნველყოფილ იქნას ზოგადი პროფილის და ექიმი–ფსიქიატრის ხელმისაწვდომობა, ყოველდღიურად, 24 საათის განმავლობაში. ასევე სოციალური მუშაკის, ფსიქოლოგის, ოკუპაციური თერაპევტის მომსახურების ხელმისაწვდომობა.

ამასთან დაიგეგმოს და განხორციელდეს დაწესებულების პერსონალის კვალიფიკაციის ასამაღლებელი რეგულარული ღონისძიებები; გაძლიერდეს და მრავალფეროვანი გახდეს ბენეფიციართა სარეაბილიტაციო პროგრამები, მათ შორის სოციალური და ფსიქო–სარეაბილიტაციო მიმართულებები; ბენეფიციარებზე ძალადობის პრევენციის მიზნით, მოხდეს ძალადობის ფაქტების დროული იდენტიფიცირება/რეგისტრირება და ძალადობის მსხვერპლთა შესაბამისი სამართლებრივი, სოციალური, სამედიცინო და ფსიქო-სოციალური რეაბილიტაციით უზრუნველყოფა.