საქართველოს სახალხო დამცველის სპეციალურ ანგარიშში დეტალურადაა აღწერილი 1995 წლიდან დღემდე გალის მკვიდრთა მშობლიურ ენაზე განათლების მიღების უფლების და განათლების ხელმისაწვდომობის შეზღუდვის, დისკრიმინაციისა და ბავშვებზე ძალადობის ფაქტები და წარმოდგენილია შესაბამისი სამართლებრივი შეფასება.

აფხაზეთის დე ფაქტო ადმინისტრაციის გადაწყვეტილებით, 2015-2016 სასწავლო წელს გალის რაიონის ყველა დაწყებითი კლასის მოსწავლემ (1-4 კლასი) სწავლა რუსულად, რუსეთის ფედერაციაში გამოცემული სახელმძღვანელოებით დაიწყო და ასე გაგრძელდება ყოველ მომდევნო წელს. შესაბამისად, 6 წელიწადში სასწავლო პროცესიდან სრულიად განიდევნება ქართული ენა და სასკოლო განათლება რუსულ ენაზე გადავა.
აღსანიშნავია, რომ გალის რაიონის მოსახლეობის, მათ შორის სკოლის მოსწავლეების დიდი უმრავლესობა თვითიდენტიფიცირებას ახდენს როგორც ეროვნებით ქართველი, ეს ეროვნება აქვთ ასევე მითითებული ე.წ. აფხაზურ პასპორტებშიც. ის ფაქტი, რომ ბავშვებს ეზღუდებათ მშობლიურ ენაზე სასკოლო განათლების მიღების უფლება ქმნის ხარისხიანი განათლების მიღებისა და განათლების ხელმისაწვდომობის პრობლემას.
ადგილობრივ მკვიდრთა უფლებების დასაცავად სახალხო დამცველს მნიშვნელოვნად მიაჩნია შემდეგი ღონისძიებების გატარება:

ჟენევის საერთაშორისო დისკუსიებში მონაწილე სახელმწიფო სტრუქტურებმა და საქართველოს პარლამენტმა არ უნდა დაიშურონ პოლიტიკური, სამართლებრივი და დიპლომატიური ძალისხმევა გალის რაიონის მკვიდრთა განათლების უფლების დასაცავად, რომელიც უნდა მოიცავდეს როგორც მოლაპარაკებების დროს ამ საკითხის დაყენებას და საერთაშორისო თანამეგობრობის სათანადო ინფორმირებას, ისე საერთაშორისო სამართლებრივი მექანიზმების გამოყენებას.

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ უნდა განაგრძოს გალის რაიონის სკოლების და იქ მომუშავე პერსონალის მხარდაჭერა; გააუმჯობესოს საგანმანათლებლო პროგრამები გალის რაიონის სკოლების მოსწავლეებისა და მასწავლებლებისათვის, მათი საჭიროებების მიხედვით; და შეიმუშაოს გაცვლითი და არაფორმალური განათლების პროგრამები, რომლებიც ოკუპირებულ ტერიტორიაზე მცხოვრებ მოსწავლეებს საშუალო განათლების მიღების პროცესში არსებული დანაკლისის შევსების შესაძლებლობას მისცემს.

ასევე, მნიშვნელოვანია საერთაშორისო ორგანიზაციების ჩართულობა ამ პროცესში რათა მუდმივი ყურადღება იყოს მიმართული აფხაზეთში განათლების უფლების დაცვაზე, ეს ალბათ შეუძლებელი იქნება აფხაზეთში ადამიანის უფლებათა დაცვითი მისიების მუშაობის აღდგენისა და ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციების მხარდაჭერის გარეშე. საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის ადამიანის უფლებების დაცვა საქართველოს, რუსეთის და დე ფაქტო ხელისუფლებებთან დიალოგის მნიშვნელოვანი კომპონენტად უნდა იქცეს.

გალის რაიონის მკვიდრთა განათლების უფლების დაცვასა და რეალიზებაზე ყველა პასუხისმგებელი პირსა თუ მხარეს, მათ შორის რუსეთის ფედერაციასა და აფხაზეთის დეფაქტო ხელისუფლებას, ეკისრებათ პასუხისმგებლობა გალის რაიონის მკვიდრთა განათლების უფლების დაცვაზე. ამისათვის უნდა აღმოფხვრას ის ბარიერები, რომლებიც სკოლის მოსწავლეებს გამყოფ ხაზზე გადაადგილების დროს ექმნებათ და გარანტირებული უნდა იყოს გალის რაიონში მშობლიურ ენაზე განათლების მიღების უფლება, უნდა შეწყდეს დისკრიმინაციული და ასიმილაციის პოლიტიკა და გალის რაიონის მკვიდრთა ინტეგრაციის მიზნით უნდა აღდგეს სკოლებში ქართულ ენაზე სწავლება და ამასთან ერთად, გაძლიერდეს აფხაზური ენისა და კულტურის სწავლება.