2022 թվականի հուլիսի 11-ին Վրաստանի Ժողովրդական պաշտպանի կողմից կազմակերպվել է Խոշտանգումների կանխարգելման եվրոպական հանձնաժողովի (CPT) կողմից Վրաստանի քրեակատարողական հիմնարկներում իրականացված արտակարգ մոնիտորինգի զեկույցի արդյունքների և առաջարկությունների հանրային քննարկում։

Հանձնաժողովի արտահերթ այցը Վրաստան պայմանավորված էր կոնկրետ հանգամանքներով, այդ թվում և, առաջին հերթին, Ժողովրդական պաշտպանի կողմից 2020 թվականին հրապարակված զեկույցով, որտեղ խոսվում է քրեակատարողական համակարգում ոչ ֆորմալ կառավարման և բանտարկյալների միջև հաճախակի բռնության փաստերի մասին։

Ողջույնի խոսքում Վրաստանի Ժողովրդական պաշտպանը խոսել է Խոշտանգումների կանխարգելման եվրոպական հանձնաժողովի առաջարկությունների կարևորության մասին և շնորհակալություն հայտնել կազմակերպությանը Վրաստանում գործունեության համար։ Նա նաև նշեց, որ հանձնաժողովի զեկույցի բացահայտումները իրականում համընկնում են Ժողովրդական պաշտպանի զեկույցներում նշված խնդիրների հետ։ Այս բացահայտումների թվում են Ժողովրդական պաշտպանի տարեկան հաշվետվություններում արտացոլված բանտի հանցավոր ենթամշակույթը, կադրերի պակասը և ցածր որակավորումը, վերականգնողական ծառայությունների սակավությունը, վաղաժամկետ ազատման արդար և թափանցիկ մեխանիզմի ստեղծման անհրաժեշտությունը։

Ժողովրդական պաշտպանն ընդգծեց, որ Վրաստանում քրեակատարողական հիմնարկների աշխատակիցների կողմից բանտարկյալների նկատմամբ բռնություններն այլևս համակարգված բնույթ չեն կրում։ Սակայն, ցավոք սրտի, քրեակատարողական հիմնարկների աշխատակիցների կողմից բանտարկյալների ռեպրեսիվ կառավարումը փոխարինվեց վարչակազմերի կողմից արտոնված բանտարկյալների փոքր խմբի (այսպես կոչված նայողների) բանտարկյալների ռեպրեսիվ կառավարմամբ։

Վրաստանի խորհրդարանի նախագահ Շալվա Պապուաշվիլիի խոսքով, CPT-ի և Ժողովրդական պաշտպանի զեկույցներն ու առաջարկությունները կօգնեն քրեակատարողական համակարգին բարելավել իր աշխատանքը: Նա իր գոհունակությունն է հայտնել, որ կալանավայրերում բռնությունն այլևս համակարգային բնույթ չունի: Նա խոսեց նաև քրեակատարողական համակարգի բարեփոխման գործընթացում խորհրդարանի վերահսկողական գործունեության մասին։

Արդարադատության փոխնախարար Թոռնիկե Ճեիշվիլին ընդգծել է քրեակատարողական համակարգում առկա մարտահրավերները և դրանք լուծելու պատրաստակամությունը: Նա վերանայեց սպասվող օրենսդրական փոփոխությունները և խոսեց CPT-ի և Ժողովրդական պաշտպանի առաջարկությունների վրա կենտրոնանալու մասին։

Խոշտանգումների կանխարգելման եվրոպական հանձնաժողովի (CPT) այցերի բաժնի ղեկավար Բորիս Վոդզը ներկայացրել է Վրաստան կատարած արտահերթ այցի հաշվետվությունը։ Նրա խոսքով, դժվար է վերահսկել մեծ բանտերը, հատկապես, որ որոշ հիմնարկներում հազարից ավելի բանտարկյալներ վերահսկվում են 20-30 աշխատակիցների կողմից։ Նա նշեց, որ վրացական բանտերում չունենք դատապարտյալների ողջամիտ տարբերակում՝ ըստ նրանց քրեական փորձի և ուղղման հնարավորության (առաջին անգամ դատապարտվածներն ու կրկնակի դատապարտվածները նստում են միասին)։

Նա խոսեց նաև կենցաղային պայմանների անհամապատասխանության մասին, որոշ բանտարկյալներ վերանորոգում են իրենց խցերը, գնում կահույք և տեխնիկա։ Բայց մյուս խցերը շատ վատ վիճակում են։ Ոչ էլ քանակական բաշխումն է հավասար: նույն չափի խցերը շատ տարբեր թվով բանտարկյալներ են պարունակում:

Բորիս Վոդզն ընդգծեց գործունեության միջոցների բացակայությունը: Բանտարկյալների ճնշող մեծամասնությունը ոչ աշխատանք ունի, ոչ էլ կրթություն ստանալու հնարավորություն, որը կօգնի խուսափել հանցավոր ենթամշակույթից: Հստակ տեսանելի է հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող մարդկանց նկատմամբ ոչ ադեկվատ վերաբերմունքը։

Ժողովրդական պաշտպանի տեղակալ Գիորգի Բուրջանաձեն վերանայել է Վրաստանի կանխարգելման ազգային մեխանիզմի գործունեությունը, նշել, որ ապարատի առաջին խնդիրը խնդիրների լուծման ուղիներ գտնելն է։ Նա խոսեց անհրաժեշտ փոփոխությունների, այդ թվում՝ Խոշտանգումների կանխարգելման եվրոպական հանձնաժողովի ընդհանուր խնդիրների մասին, ինչպիսիք են քրեակատարողական համակարգը համեմատաբար փոքր հիմնարկների բաժանումը և հավասարակշռված ենթակառուցվածքի ստեղծումը, բանտարկյալների թվի կրճատումը, անձնակազմի սակավությունը, նրանց աշխատանքային պայմանները, գործառնական կարողություններ և հաշվետվողականություն։

Նա առանձնացրեց վերականգնողական խնդիրը և նշեց, որ բանտարկյալները չեն տեսնում անձնական զրույցներում գործունեությամբ զբաղվելու կարևորությունը, քանի որ նրանց համար գլխավոր խնդիրը՝ վաղաժամկետ ազատման մեխանիզմը թերի է, և մշտական ​​չարդարացված որոշումներն առաջացնում են բանտարկյալների արդարացի դժգոհություն։ Ժողովրդական պաշտպանը կարծում է, որ պայմանական վաղաժամկետ ազատման մեխանիզմի կատարելագործումը և որոշումներ կայացնելիս ավելի շատ անհատական ​​առանձնահատկություններ հաշվի առնելը պարզ և արագ մեթոդ կլինի բանտարկյալներին խրախուսելու վերականգնողական աշխատանքներ իրականացնել: Ինքնին այս փոփոխությունը կնվազեցներ նաև հանցավոր ենթամշակույթի ազդեցությունը։