2008 թվականի օգոստոսի պատերազմի 12-րդ տարելիցին հակամարտության գոտում բնակվող ինչպես վրացիները, այպես էլ օսերը և աբխազները դեռ կրում են պատերազմի կործանարար հետևանքները:

Հատկապես տագնապալի են կյանքի իրավունքի ապօրինի խախտման փաստերը: Դրա մասին է վկայում 2019-ին Դավիթ Բաշարուլիի, 2016-ին Գիգա Օտխոզորիայի, 2018-ին Արչիլ Տատունաշվիլիի և Վրաստանի քաղաքացի Իրակլի Կվարացխելիայի կյանքի իրավունքի ոտնահարումը՝ գրավված Աբխազիայի Գալի շրջանի Նաբակեվի գյուղի ռուսական ռազմաբազայում: Հատկանշական է, որ բոլոր սպանություններին ուղղակիորեն ներգրավված են օկուպացիոն ռեժիմների ներկայացուցիչները:

Տեղաշարժի ազատությունը ամենադժվար խնդիրն է։ Օկուպացված Ախալգորի շրջանի տարածքում տիրող իրավական ողբալի վիճակն ու հումանիտար ճգնաժամը հստակ ցույց տվեցին այսպես կոչված անցակետի կամայական փակման արդյունքում, անբավարար բժշկական օգնության պատճառով գրավյալ տարածքներում բնակվող անձանց մահը:[1]

Տարիներ շարունակ գրավյալ տարածքներում ամենախնդրահարույց խնդիրներից մեկը եղել է օկուպացիոն գծում քաղաքացիներին բերման ենթարկելը և ազատությունից ապօրինի զրկելը, բանտարկյալներին ծեծելը, վատ վերաբերմունքն ու խոշտանգումները ժամանակավոր մեկուսարաններում և բանտերում:

2008 թվականի պատերազմից անցել է 12 տարի։ Այնուամենայնիվ, օկուպացիոն ռեժիմը շարունակում է ապօրինի սահմանազատումը։

Բացի այդ, դեռևս խնդիր է բռնազավթման գծի մերձակա գյուղերում պատերազմի ընթացքում վնասված տների վերականգնման/փոխհատուցման և տեղական բնակչության համար աշխատանք և եկամուտ հայթայթելու հարցը:

Առողջության և կրթության որակը գրավյալ տարածքներում տարեցտարի վատթարանում է: Թերի բժշկական ծառայություններն ու ենթակառուցվածքները, բուժքույրական անձնակազմի որակավորման անբարենպաստ մակարդակը և ծառայությունների բարձր գները, ինչպես նաև բաժանարար գծով հիվանդների բարդ տեղաշարժը բացասաբար են ազդում բնակչության` առողջության բարձրագույն չափանիշներին հասանելիության վրա: Հաշվի առնելով այս հանգամանքները՝ գրավյալ տարածքներում բնակվող բնակչության մեծ մասը բժշկական օգնություն է դիմում գրավյալ տարածքներից դուրս:

2015-ին Գալի շրջանում և 2017-ին Ախալգորիի քաղաքապետարանում մայրենի լեզվով կրթության սահմանափակումները հանգեցրեցին էթնիկ վրացիների իրավական կարգավիճակին, մայրենի լեզվի իմացության անկմանը և ընդհանրապես կրթական համակարգի կտրուկ վատթարացմանը:

Մարդու իրավունքների ծանր իրավիճակը հատկապես մտահոգիչ է` հաշվի առնելով այն փաստը, որ միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպություններին թույլ չեն տալիս մուտք գործել գրավյալ տարածքներ:

Վրաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպանը կոչ է անում վրացական իշխանություններին` միջազգային հանրության օժանդակությամբ և ներգրավվածությամբ, ամեն ջանք գործադրել հակամարտությունից տուժած բնակչության արժանապատվությունն ու իրավունքները պաշտպանելու և հակառակ համայնքների միջև փոխելու վերաբերմունքը: Ըստ այդմ, Մարդու իրավունքների պաշտպանը ողջունում է Վրաստանի կառավարության ցանկացած նախաձեռնություն՝ ուղղված օկուպացված տարածքներում բնակվող բնակչության իրավունքների պաշտպանությանը և հակամարտությունից տուժած բնակչության միջեւ վստահության վերականգնմանը:

[1] 2019 թվականի հոկտեմբերի 28-ին 70-ամյա Մարգո Մարտիաշվիլիի, նոյեմբերին 49-ամյա Բեսիկ Օբեսովի և 72-ամյա Շոթա Դրիաևի մահը: