2022 թվականի սեպտեմբերի 1-ին, Վրաստանի Ժողովրդական պաշտպան Նինո Լոմջարիան մասնակցել է Իռլանդիայում կայացած «Մարդու իրավունքների եվրոպական հռչակագրի արդյունավետ կիրարկումը Եվրոպայի հակամարտող տարածքներում» համաժողովին։ Համաժողովը կազմակերպել էին Իռլանդիայի Մարդու իրավունքների կենտրոնը, Իռլանդիայի ազգային համալսարանի իրավունքի դպրոցը և արտաքին հարաբերությունների բաժինը։

«Կոնֆլիկտային շրջաններում մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցն այսօր էլ ավելի հրատապ է դարձել Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժման ֆոնին. Իսկ ինձ համար՝ որպես Ռուսաստանի կողմից օկուպացված տարածքներ ունեցող երկրի Ժողովրդական պաշտպանի, այս հարցը առանձնահատուկ նշանակություն ունի»,- ասել է Ժողովրդական պաշտպանը։

Ելույթ ունենալով միջոցառմանը` Նինո Լոմջարիան խոսել է Վրաստանի օկուպացված տարածքներում մարդու իրավունքների պաշտպանության առումով ստեղծված իրավիճակի մասին, անդրադարձել Ժողովրդական պաշտպանի գործունեությանը և ընդգծել Եվրոպական հռչակագրի կիրարկման դժվարությունները:

Նա նշեց, որ Ժողովրդական պաշտպանի գրասենյակը վերահսկում է օկուպացված շրջաններում մարդու իրավունքների վիճակը գործընկեր քաղաքացիական հասարակական խմբերի և միջազգային կազմակերպությունների միջոցով: Նա նաև ինտենսիվ հանդիպում է բաժանարար գծի մոտ ապրող բնակչությանը, ուսումնասիրում է հակամարտությունից տուժածների մարդու իրավունքների ոտնահարման դեպքերը և տարիներ շարունակ խորհրդարանական և հատուկ զեկույցներում նկարագրում է նրանց իրավական վիճակը։

Ժողովրդական պաշտպանն իր խոսքում ընդգծեց Եվրոպայի խորհրդի գլխավոր քարտուղարի տարեկան համախմբված զեկույցների կարևորությունը, որտեղ քննարկվում է մարդու իրավունքների վիճակը Վրաստանի հակամարտությունից տուժած տարածաշրջաններում։ Ժողովրդական պաշտպանի գրասենյակն ակտիվորեն ներգրավված է այս համախմբված հաշվետվությունների պատրաստման գործում։

Համաժողովում Նինո Լոմջարիան խոսեց «Բորդերիզացիայի» և սողացող օկուպացիայի գործընթացի մասին, որը շարունակվում է մինչ օրս։ Նա նշել է, որ Ռուսաստանի սահմանապահ ուժերի տեղադրած նոր պարիսպներն ու փշալարերը հաճախ բաժանում են տեղի բնակչության հողերը, ինչի պատճառով նրանք այլևս հասանելիություն չունեն օկուպացիոն գծի հետևում մնացած սեփականությանը։ «Բորդերիզացիան» հանգեցնում է նաև ազատ տեղաշարժի սահմանափակման։ Փաստացի իշխանություններն ու ռուսական սահմանապահ ուժերը ժամանակ առ ժամանակ փակում են, այսպես կոչված անցակետերը և արգելում են անցնել օկուպացիոն գիծը, ինչը բացասաբար է անդրադառնում տեղի բնակչության տարբեր իրավունքների, այդ թվում՝ առողջության իրավունքի իրացման վրա։ Այս խնդիրն առանձնակի սրությամբ դրսևորվել է Covid-19-ի տարածման ժամանակ։

Վերջին տարիներին այսպես կոչված սահմանի ապօրինի հատման համար քրեական հետապնդման և երկարաժամկետ ապօրինի կալանավորման դեպքերը աճել են: Ձերբակալվածներն ու բանտարկյալները հաճախ ծեծի, դաժան վերաբերմունքի ու խոշտանգումների են ենթարկվում քննչական մեկուսարաններում և բանտերում:

Երկու օկուպացված շրջաններում մայրենի լեզվով կրթություն ստանալու հնարավորությունը սահմանափակ է, ինչը վրաց բնակչության վրա ճնշում գործադրելու և նրանց էթնիկ պատկանելության վրա խտրականության քաղաքականության դրսևորում է։

Ժողովրդական պաշտպանը գտնում է, որ անհրաժեշտ է, որպեսզի Եվրոպայի խորհուրդը, որպես չեզոք և հեղինակավոր դերակատար, օգտագործի իր մանդատի շրջանակներում գտնվող բոլոր գործիքները՝ թույլ տալու միջազգային կազմակերպություններին մուտք գործել բռնազավթված տարածքներ, մասնակցել խաղաղ բանակցություններին և աջակցել մարդու իրավունքների պաշտպանությանը։

Ժողովրդական պաշտպանը հատուկ ուշադրություն է դարձրել «Վրաստանն ընդդեմ Ռուսաստանի» ընթացող 2-րդ գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշման կարևորությանը։

«Այս որոշումը մեծ իրավական և պատմական նշանակություն ունի Վրաստանի համար, և հուսով ենք, որ այն կազդի Միջազգային քրեական դատարանի դատախազության կողմից ընթացող հետաքննության վրա՝ կապված 2008 թվականի օգոստոսյան պատերազմի ժամանակ կատարված ենթադրյալ ռազմական հանցագործությունների և մարդկության դեմ հանցագործությունների հետ: Հատկապես այն մասով, որը վերաբերում է վրացի ռազմագերիների խոշտանգմանը, որի համար Եվրոպական դատարանը ճանաչեց Ռուսաստանի պատասխանատվությունը»,- ասել է Ժողովրդական պաշտպանը Իռլանդիայում կայացած միջազգային համաժողովում։