2022 թվականին Ժողովրդական պաշտպանի գրասենյակն ուսումնասիրել է Վրաստանում ապրող աշխատունակ տարիքի հաշմանդամություն ունեցող անձանց աշխատանքի և զբաղվածության իրավունքի պաշտպանության վիճակը։ Զեկույցում, որում գնահատվում է կատարված հետազոտությունը, վերանայվում են աշխատանքի և զբաղվածության ոլորտը կարգավորող միջազգային և ազգային իրավական դաշտը, երկրում հաշմանդամություն ունեցող անձանց զբաղվածության ծրագրերը և պետական ​​այլ նախաձեռնությունները. Այն նաև ուսումնասիրում է հենց հաշմանդամների փորձը զբաղվածության առումով։

Ուսումնասիրության արդյունքներով պարզվել է, որ Ժողովրդական պաշտպանի գրասենյակի կողմից 2017 թվականին իրականացված մշտադիտարկումից հետո հաշմանդամություն ունեցող անձանց զբաղվածությունը խթանող պետական ​​ծրագրերի իրականացման հետ կապված իրավիճակը փաստացի չի բարելավվել, և 5 տարի առաջ ներկայացված առաջարկությունների մեծ մասը կրկին չի կատարվել։ Պետության և մասնավոր հատվածի կողմից զբաղվածության առումով մինչ այժմ ձեռնարկված քայլերը բավարար չեն։ Ավելին, դրանք ոչ համակարգված են և ժամանակավոր։

Զբաղվածության խթանման ծրագրերի անարդյունավետությունը հաստատում է նաև ծրագրի շրջանակներում աշխատանք փնտրող հաշմանդամների ցածր թիվը։ Մասնավորապես, ըստ տարիների վիճակագրությունն ունի հետևյալ տեսքը՝ 2017 թվականին աշխատանքի է տեղավորվել 103 հաշմանդամ, 2018 թվականին՝ 99, 2019 թվականին՝ 98, 2020 թվականին՝ 37, 2021 թվականին՝ 115 հաշմանդամ։ Հասկանալի է, որ այս ցուցանիշը, բացի ծայրահեղ ցածր լինելուց և հինգ տարում զբաղված լինելով ընդամենը 452 մարդ, դինամիկ չի աճում, ինչը վկայում է պետության կողմից արդյունավետ միջոցառումների անհրաժեշտության մասին։

Հետազոտությունը պարզել է, որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց աշխատանքին ու զբաղվածությանը վերաբերող ներպետական ​​նորմատիվ ակտերը և աջակցող պետական ​​ծրագրերը հիմնված են հռչակագրով մերժված բժշկական մոդելի վրա, ինչը նպաստում է հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ կարծրատիպերի համախմբմանը։ Հատկապես ուշագրավ է, որ հիմնական զբաղվածության ծրագրերը հաշվի չեն առնում հաշմանդամություն ունեցող անձանց կարիքները, ոչ էլ հետաքրքրված են, թե արդյոք հաշմանդամություն ունեցող անձինք ներգրավված են նշված ծրագրերում, թե ոչ:

Հետազոտության տվյալները հաստատում են, որ հաշմանդամություն ունեցող անձանց աշխատանքի տեղավորման համար անհրաժեշտ է շարունակաբար վերապատրաստել հաշմանդամություն ունեցող անձանց, ինչպես նաև գործատուներին իրազեկել հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների և ազատությունների և ողջամիտ կացության սկզբունքների մասին։ Բացի այդ, պետք է մշակվեն մեխանիզմներ՝ նվազագույնի հասցնելու խտրականության դեպքերը, ներառյալ օրենսդրության պահպանումը, ներդրման մեխանիզմների մշակումը և այդ գործընթացում աշխատանքի տեսչության և արհմիությունների ներգրավումը: Նաև մշտական ​​մոնիտորինգ պետական ​​և հասարակական կազմակերպությունների կողմից։

Զեկույցը պատրաստվել է ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի (UNDP) և Կայուն զարգացման նպատակների համատեղ հիմնադրամի աջակցությամբ։