Նոր կորոնավիրուսի (COVID-19) դեմ կարանտինային միջոցառումներով պայմանավորված ազատության սահմանափակման վայրերի մոնիտորինգ
2020 թվականի մարտ-մայիս ընկած ժամանակահատվածում հատուկ կանխարգելման խումբը վերահսկում էր կարանտինի տարածքները: Կարանտինային տարածք տրամադրված 41 հյուրանոցներում 112 հարցվածներ մանրամասն հարցազրույցներ են անցկացրել:
Հարցվածների մեծամասնությունը նշել է, որ կարանտինային միջոցառումների ընթացքում իրավապահ մարմինների, բժշկական և հյուրանոցների աշխատակիցները, իրենց էթիկական վերաբերմունք են ցուցաբերել և միայն մի քանի դեպքեր են արձանագրվել:
Որոշ դեպքերում հարցվողները հայտնել են օդանավակայաններում և սահմանային անցակետերում երկարատեւ ուշացումների, ինչպես նաև օդանավակայաններում ուշացումների ժամանակ սննդի և ջրի մատակարարման թերությունների մասին: Տեղափոխումն իրականացվել է հիմնականում վարակիչ հսկողության նորմերի պահպանմամբ, սակայն առանձին դեպքերում վարակի տարածումը կանխելու համար անհրաժեշտ հեռավորությունը չէր պահպանվում:
Մոնիտորինգը ցույց է տվել, որ հյուրանոցներում բնակության պայմանները հիմնականում լավն են, և միայն մի քանի դեպքերում է արտահայտվել դժգոհություն: Կարանտինային տարածքներում մարդկանց կողմից ժամանակ անցկացնելու հիմնական միջոցներն էին եղել հեռուստատեսությունն ու ինտերնետն: Հարցվածների մեծ մասը գտնվում էր միայնության մեջ, օրվա ընթացքում չունեին առաջարկված որևէ գործողություն, սենյակ դուրս գալու հնարավորություն չունեին, հարցվածների մոտ կեսը պատշգամբ չի ունեցել: Նման պայմանը, համաճարակի հետ կապված ընդհանուր անհանգստության հետ մեկտեղ, սթրես է առաջացնում կարանտինային տարածքներում տեղակայված անձանց մոտ, և, հետևաբար, չափազանց կարևոր է, որ նրանց հասանելի լինի համապատասխան հոգեբանական օգնությունը:
Դիտարկման ընթացքում հատուկ կանխարգելիչ խումբը հայտնաբերել է երեխայի իրավունքներին առնրվող առանձին դեպքեր: Հատկապես ուշագրավ է վարքագծի խանգարումներ ունեցող, ինչպես նաև աուտիստական սպեկտրի խանգարում ունեցող երեխաների խնդիրը, քանի որ նրանց համար գուցե ավելի բարդ է օտար և փակ տարածքում գտնվելը, ինչը մարտահրավեր է նաև նրանց ծնողների համար: Վերոնշյալ դեպքերում, անհասկանալի պատճառներով, այս երեխաների վիճակը բարելավելու համար չի օգտագործվել ինքնամեկուսացում: Կարևոր է, որ պետական մարմինները հատուկ հոգատարություն ցուցաբերեն այդ անձանց ինքնամեկուսացման տեղափոխման խնդրանքին:
Մինչև «Հանրային առողջության մասին» Վրաստանի օրենքում 2020 թվականի մայիսի 22-ին փոփոխություններ կատարելը, կարանտինային միջոցների օգտագործումը չէր նախատեսում ազատությունից զրկված անձի իրավական պաշտպանության երաշխիքներ, նույնիսկ նվազագույն մակարդակով: Մարդու իրավունքների պաշտպանի առաջարկության հիման վրա որոշվել է անձին մեկուսացման/կարանտին տեղափոխելու հիմքերով տեղեկացնելու պարտավորությունը, փաստաբանի իրավունքը, նրա կողմից մեկուսացման/կարանտին տեղափոխելու մասին նշված անձին տեղեկացնելու իրավունքը:
Մոնիտորինգը արդյունքները ցույց են տալիս, որ կարանտինի տարածքում գտնվող անձինք հազվադեպ էին գրավոր կամ բանավոր տեղեկություններ ստանում՝ նրանց կարանտինային տարածք տեղափոխվելու, նրանց իրավունքների, պարտականությունների և բողոքարկման մեխանիզմի վերաբերյալ: Բացի այդ, քանի որ չկա հաստատված գործի քննության արագացված ընթացակարգ, վողոքարկման մեխանիզմի օգտագործումը կարող է անիմաստ լինել, և որոշում կկայացվի կարանտինի միջոցը լրանալուց հետո:
Հարկ է նշել, որ 2020 թվականի ապրիլ-մայիս ժամանակահատվածում ինքնամեկուսացմանն անցնելու գործընթացը գործնականում կասեցվել էր: Չնայած այն հանգամանքին, որ որոշակի քանակությամբ մարդիկ բավարարել են ինքնամեկուսացման նախապայմանը՝ ինչ վերաբերում է պատշաճ կենսապայմանների առկայությանը, նրանք գործնականում չեն տեղափոխվել ինքնամեկուսացում:
Հաշվի առնելով, որ արտակարգ իրավիճակում կարանտինային միջոցներ են ձեռնարկվել նոր կորոնավիրուսի դեմ, Մարդու իրավունքների պաշտպանը, ընդհանուր առմամբ, ողջունում է կարանտինացված անձանց իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված ձեռնարկված քայլերը և շատ անձանց ակտիվ ջանքերը, բայց նաև ընդգծում է զեկույցում նշված խնդիրները ժամանակին լուծելու անհրաժեշտությունը:
2020 թվականի հունիսի 18-ին զեկույցը նախապես ներկայացվեց Վրաստանի խորհրդարանին և գործադիր իշխանության ներկայացուցիչներին` կարծիքներ ներկայացնելու համար: Զեկույցի հրապարակումից հետո Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակը ակտիվորեն հանդես կգա առաջարկությունների իրականացման օգտին: Այս խնդիրը հատկապես արդիական է վերջին օրերին, քանի որ կարանտինի մեջ տեղավորված մի շարք քաղաքացիներ դիմում են առանձին դեպքերի շուրջ: