2020 թվականի հուլիսի 20-ին Մարդու իրավունքների պաշտպանը դիմել է ընդհանուր առաջարկով Վրաստանի գրավյալ տարածքներից տեղահանված, աշխատանքի, առողջապահության և սոցիալական հարցերի նախարարին և Լեւան Սամխարաուլիի անվան ՊԾՄԳ Փորձագետների ազգային բյուրոյին` դատահոգեբուժական և համալիր հոգեբուժական-հոգեբանական փորձաքննությունների ժամանակ տարիքային խտրական փորձերից խուսափելու հարցի վերաբերյալ:

Գործի քննության նախապայման է հանդիսացել ՈԱԻԱ «Սափարի»-ի հայտարարությունը, ըստ որի, կազմակերպության պրակտիկայում հայտնաբերվել են մի քանի դեպքեր, երբ Փորձաքննության բյուրոն գնահատական չի տվել 10 տարեկանից ցածր անչափահաս վկաների բազմաժամ հարցազրույցի ընթացքում ձեռք բերված տեղեկատվությունը:

Ամփոփելով գործի փաստական հանգամանքներն ու ստացված վիճակագրական տեղեկությունները՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանը համարեց, որ մինչև 10 տարեկանից երեխաների համապատասխան հետազոտության արդյունքները միատեսակ են: Մինչդեռ 2017 թվականից ի վեր ուսումնասիրված դեպքերից ոչ մեկը՝ մինչև 10 տարեկան երեխայի դատաբժշկական և համալիր հոգեբուժա-հոգեբանական փորձաքննության արդյունքում, չի հաստատել, որ անչափահասը կարողացել է ճիշտ ընկալել, հիշել և փոխանցել գործով կարևոր հանգամանքները: Բացի այդ, համապատասխան իրավական ակտով[1] անչափահասների հարցաքննության այլ կանոններ սահմանված չեն ։

Մարդու իրավունքների բացատրեց, որ հաշվի առնելով 10 տարեկանից ցածր երեխաների մտավոր հասունությունը, նրանց անհրաժեշտ է այլ կերպ վերաբերվել, քան 10 տարեկանից բարձր մարդկանց: Այն փաստը, որ այս փուլում չկան անչափահասների դատահոգեբուժական և համալիր հոգեբուժա-հոգեբանական փորձաքննության անցկացման հատուկ պրինցիպներ, 10 տարեկանից ցածր անչափահասներին անհավասար վիճակում է դնում նրանցից մեծերի համեմատ: Նմանատիպ պրակտիկա է հանդիսանում տարիքային հատկանիշով խտրական վերաբերմունք, քանի որ գոյություն ունեցող ընդհանուր կանոնը բացասաբար է անդրադառնում մինչև 10 տարեկան երեխաների վրա ։

Հետևաբար, Մարդու իրավունքների պաշտպանը ընդհանուր առաջարկով դիմել է Վրաստանի գրավյալ տարածքներից տեղահանված, աշխատանքի, առողջապահության և սոցիալական հարցերի նախարարությանը` մշակել հատուկ ցուցումներ և կանոնակարգեր` մինչև 10 տարեկան և 10 տարեկանից ավել մինչև 18 տարեկան անչափահասների հոգեբուժական և համալիր դատա-հոգեբուժական փորձաքննության համար: Մարդու իրավունքների պաշտպանը նաև ընդհանուր առաջարկով դիմել է Լևան Սամխարաուլիի անվան ՊԾՄԳ Փորձագետների ազգային բյուրոյին՝ դատա-հոգեբուժական և համալիր հոգեբուժա-հոգեբանական փորձաքննությունների անցկացման և արդյունքների գնահատման գործընթացում անչափահասների լավագույն շահերն ու կարիքները հաշվի առնելու համար։ Բացի այդ, նա կոչ արեց յուրաքանչյուր դեպք գնահատել` ելնելով անհատական և փաստական հանգամանքներից և առանձնահատկություններից:

[1] «Դատաբժշկական հոգեբուժական փորձաքննության կանոնների մասին» Վրաստանի բռնազավթված տարածքների, աշխատանքի, առողջության և սոցիալական հարցերի նախարարի 2008 թվականի հունիսի 19-ի N142 հրամանը: