2024 թվականի նոյեմբերի 20-ին Վրաստանի Սահմանադրական դատարանը մասնակի բավարարեց Ժողովրդական պաշտպանի թիվ 697 սահմանադրական հայցը։ Ժողովրդական պաշտպանը վերոհիշյալ հայցը Սահմանադրական դատարան է ներկայացրել 2015 թվականին, որով վիճարկվել են անձին թմրամիջոցների/հոգեներգործուն նյութի օգտագործման փաստը պարզելու նպատակով նախարարության փորձագիտական ​​հիմնարկ քննության ներկայացնելու հիմքերն ու կարգը, ինչպես նաև կենսաբանական նմուշառման կարգը:

Ժողովրդական պաշտպանի դիրքորոշմամբ՝ անձին փորձաքննության հանձնելը և նրանից կենսաբանական նմուշ վերցնելը պետք է հիմնված լինի ոչ թե ոստիկանի սուբյեկտիվ կասկածի վրա, այլ դատարանի նախնական համաձայնությամբ, որպեսզի չլինի անձի ֆիզիկական ազատության և անձեռնմխելիության իրավունքներին կամայական, անհիմն միջամտության և, հետևաբար, մարդու արժանապատվության ոտնահարման փորձ։ Բացի այդ, կանոնը, որը սահմանում էր հետաքննության ներկայացված անձից կենսաբանական նմուշ վերցնելու հնարավորությունը, հակասում էր Վրաստանի Սահմանադրությամբ երաշխավորված ինքնամեղադրանքից պաշտպանության արտոնությանը։ Ժողովրդական պաշտպանի դիրքորոշմամբ՝ բողոքարկվող կանոնակարգի հիման վրա անձը կարող է պատասխանատվության ենթարկվել հակասահմանադրական ընթացակարգերով ձեռք բերված ապացույցների հիման վրա։

Սահմանադրական դատարանը, կապված Վրաստանի Սահմանադրության 13-րդ և 15-րդ հոդվածների հետ, հակասահմանադրական ճանաչեց վիճարկվող նորմերի նորմատիվային բովանդակությունը, որոնք սահմանում էին անձին ձերբակալելու անհրաժեշտությունը այն դեպքերում, երբ չկար անձի մարմնից հոգեմետ դեղերի/թմրամիջոցների հետքերի անհետացման/նվազեցման վտանգ։ Նաև նորմատիվային բովանդակությունը, որը համապատասխան պաշտոնատար անձին օժտել ​​է անձին ներկայացնելու և զննելու այն դեպքերում, երբ անձին ներկայանալու և զննելու հրատապ, անհետաձգելի անհրաժեշտություն չի եղել, և օբյեկտիվորեն հնարավոր է եղել ժամանակին ստանալ դատարանի որոշումը, երբ որևէ կասկած չի լինի հանցագործության բացահայտման և համապատասխան ապացույցների ձեռքբերման վերաբերյալ:

Սահմանադրական դատարանը, ըստ սահմանման, այն դեպքում, երբ օբյեկտիվորեն հնարավոր է դատարանի վճիռ ստանալ այն ժամանակ, երբ կասկածի տակ չի դրվելու խախտում հայտնաբերելու և համապատասխան ապացույցներ ձեռք բերելու հնարավորությունը, հրատապ, անհապաղ կարիք չկա անձին ներկայացնելու փորձագիտական ​​հաստատություն և հետազոտել նրան:

Սահմանադրական դատարանը նշել է, որ անձի հարկադիր ներկայացումը փորձագիտական ​​հիմնարկին, ըստ էության, հանդիսանում է անձի կալանավորում՝ Սահմանադրության 13-րդ հոդվածի իմաստով։ Դատարանը պարզաբանել է, որ վիճարկվող նորմերով սահմանված հիմքերի առկայության դեպքում միշտ չէ, որ անձին կալանավորելու անհրաժեշտություն է առաջանում։ Մասնավորապես, այն դեպքում, երբ անձի մարմնից թմրամիջոցների հետքերի անհետացման վտանգ չկա, հնարավոր է անձին հարկադրաբար հրավիրել փորձագիտական ​​հաստատություն և այդ կերպ պարզել նրա կողմից թմրամիջոցներ/կամ հոգեմետ նյութեր օգտագործելու փաստը, որոնք ավելի քիչ ինտենսիվ միջամտություն են ներկայացնում անձի ֆիզիկական ազատության իրավունքին։

Սահմանադրական դատարանը նաև մատնանշեց, որ ինքնամեղադրանքից պաշտպանվելու արտոնությամբ երաշխավորված իրավունքը չի կարող սահմանափակվել այն կանոնակարգով, որի շրջանակներում չի շոշափվում անձի կամքը՝ նրանից ապացույցներ ձեռք բերելու համար։ Դատարանը բացատրեց, որ կենսաբանական նյութը, ներառյալ թուքը և մեզի նմուշները, (նման մատնահետքերի, մազերի թելերի և այլն) գոյություն ունեն անկախ մարդու կամքից: Այն կարելի է ձեռք բերել մարդու օրգանիզմի բնականոն, բնական գործունեության արդյունքում՝ առանց արհեստական ​​միջամտության և մարդուն իր կամքին ստիպելու։