2021 թվականի հունիսի 23-ին, ժողովրդական պաշտպան Նինո Լոմջարիան խորհրդարանի լիագումար նիստում ներկայացրեց զեկույց՝ 2020 թվականին Վրաստանում մարդու իրավունքների իրավիճակի վերաբերյալ և հակիրճ քննարկեց զեկույցում ներառված թեմատիկ ուղղությունները:

Ժողովրդական պաշտպանն իր խոսքը սկսեց խոսելով երեխայի իրավունքների մասին, ընդարձակ խոսեց երեխաների աղքատության և դրա հետևանքների, Նինոծմինդայի գիշերօթիկ դպրոցում ապրող երեխաների իրավական վիճակի. Ընտանեկան բռնության և, մասնավորապես, սեռական բռնության մտահոգիչ գործերի մասին. Սոցիալական աշխատողների և հոգեբանների նվազ քանակի մասին: Երեխայի ինքնասպանությունը վերացնելու ռազմավարության և գործողությունների ծրագրի բացակայության. Առանց պատշաճ տեխնիկական աջակցության, երկարատև հեռավար ուսուցման ռիսկերի. Փողոցներում ապրող ու աշխատող երեխաների մասին, որոնց վտանգներն էլ ավելի է ավելացել համավարակի պատճառով:

Կյանքի իրավունքի պաշտպանության առումով ժողովրդական պաշտպանը խոսեց առողջական խնդիրներ ունեցող, մահացած բանտարկյալների գործերի մասին, որտեղ բացահայտվել է քրեակատարողական համակարգի առողջապահության ոչ պատշաճ որակը: Ընդգծեց հոգեբուժարան ընդունված անձանց համար սոմատիկ (ֆիզիկական) առողջական խնդիրների անբավարար բուժումը, ինչը հանգեցրել է հիվանդների մահվան: Ժողովրդական պաշտպանը վերանայել է՝ Գիորգի Շաքարաշվիլիի, Թեմիրլան Մաչալիկաշվիլիի և Խորավայի փողոցում անչափահասների սպանության գործի հետաքննության թերությունները: Նա նշեց, որ աճել է վարչական կարգով ձերբակալված անձանց նկատմամբ ոստիկանների կողմից ոչ պատշաճ վերաբերմունքի մակարդակը:

Քրեակատարողական համակարգում գոյություն ունեցող ոչ ֆորմալ կառավարման պատճառով, 2020 և 2021 թվականներին, տարբեր ժամանակներում N15, N8 և N17 հաստատություններում բանտարկյալների կոնկրետ խմբեր, ժողովրդական պաշտպանի ներկայացուցիչներին թույլ չեն տվել մոնիտորինգ իրականացնել:

Ժողովրդական պաշտպանի գնահատմամբ, վատ վերաբերմունքը ներկայացնում է բանտարկյալների (այդ թվում ՝ անչափահաս մեղադրյալների) ապաէսկալացման և նրանց երկար ժամանակ մեկուսարանում պահելու սովորույթ, հաճախ անհիմն պատժելու նպատակով:

Վատ վերաբերմունքին հավասարազոր է որոշ հոգեբուժական հաստատություններում գոյություն ունեցող կենսապայմանները, ֆիզիկական բռնության և բանավոր անպատվության հաճախակի դեպքերը, ինչպես անձնակազմի կողմից հիվանդների նկատմամբ, այնպես էլ հենց իրենց հիվանդների շրջանում: Անմարդկային և նվաստացուցիչ վերաբերմունքը համարժեք է հանգստացման պրակտիկային և նաև բուժման փոխարեն ֆիզիկական և քիմիական զսպման միջոցների օգտագործմանը:

Ազատության և անվտանգության իրավունքի մասին գլխում ժողովրդական պաշտպանը կենտրոնացավ այսպես կոչված պարետային ժամի, ինչպես նաև կարանտինում կամ մեկուսացման մեջ գտնվող անձանց բողոքարկելու բարդության վրա: Նա նշեց, որ պայմանական վաղաժամկետ ազատման մեխանիզմը նորմալ չի գործում:

Արդար դատարանի մասին խոսելիս, նա ընդգծեց Գերագույն դատարանի դատավորների ընտրության գործընթացում հայտնաբերված ծայրաստիճան մտահոգիչ խախտումները և դատավորների նշանակման / ընտրության կարգի անթափանցիկությունը. Հեռավար դատական ​​գործընթացներում բացերը, արագ և արդյունավետ արդարադատություն ապահովելու խնդիրները: Վերանայեց Լաշա Թորդիայի, Գիորգի Ռուրուայի, Նիկանոր Մելիայի և այսպես կոչված «Քարտեզագիրների» գործերը:

Արտահայտման ազատության առումով ուշագրավ էին Աջարիայի հեռուստաընկերությունում զարգացող իրադարձությունները, լրագրողների մասնագիտական ​​գործունեությունը խոչընդոտելը և նրանց դեմ կատարված հանցագործությունների անարդյունավետ հետաքննությունը: Խոսքի և հավաքների ազատության ոլորտում անհիմն և անհամաչափ միջամտության փաստերի ավելացումը:

Շրջակա միջավայրի պահպանության ուղղությամբ 2020 թվականին բացահայտվել են էներգետիկ քաղաքականության մարտահրավերները, քաղաքաշինության մեջ մարդու իրավունքների անտեսումը. Վտանգավոր թափոնների կառավարման խնդիրները: Անսարքի են բնական գազի ներքին ցանցի անվտանգության վրա վերահսկողության մեխանիզմը և մթնոլորտային օդի որակի վերահսկման համակարգը: Զեկույցում գնահատվում է նաև «Նամախվան ՀԷԿ»-ի կասկադի նախագծի շուրջ զարգացումները:

Զեկույցում քննարկված են աշխատանքային օրենսդրության բարեփոխումները, նպատակային սոցիալական աջակցության ծրագրերով և ծառայություններով օգտվելու բարդությունները, սահմանափակ բյուջետային և ենթակառուցվածքային ռեսուրսները և տարեց մարդկանց իրավական վիճակի մարտահրավերները:

Համավարակը ծանրացրել է առողջապահության ոլորտի վիճակը, հատկապես հիմնախնդրային էր 2020 թվականի հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին հետաձգված հոսպիտալացում-բուժումը և որոշ դեպքերում հիվանդների մահը:

Բժշկական անձնակազմի իրավական վիճակը ծանր է: Ըստ 2019 թվականի հետազոտությունների, օժանդակ բժշկական անձնակազմն շաբաթական աշխատում է ավելի քան 40 ժամ, և նրանց 84.6%-ի աշխատավարձը 500 լարիից պակաս է, իսկ 100%-ը չի ստանում արտաժամյա աշխատանքի վարձատրություն ինչպես կանոնավոր, այնպես էլ հանգստյան օրերին: Բնակչությանը մատչելի չեն էժան դեղամիջոցները, մանավանդ որ վերջին մեկ տարվա ընթացքում առողջապահության գները բարձրացել են 9,7 տոկոսով:

Զեկույցը գնահատում է նաև 2020 թվականի խորհրդարանական ընտրությունները:

Բռնազավթված տարածքներում մարդու իրավունքների վիճակի մասին զեկույցում քննարկվում է այսպես կոչված անցակետերում տեղաշարժվելու ազատության սահմանափակումը, որոնք բժշկական ծառայությունների մատչելիության բացակայության պատճառով հանգեցնում են մահվան: Խոսքը անօրինական ձերբակալությունների մասին է, ներառյալ Զազա Գախելաձեի, Վաժա Գափրինդաշվիլիի, Գենադի Բեստաևի, Իրակլի Բեբուայի, Ռամազ Բեղելուրիի, Միրիան Թազիաշվիլիի և Խվիչա Մղեբրիշվիլիի գործերը: Ընդգծված է Էնգուրին լողալով Զուգդիդի անցնելու փորձերը, որոնք հանգեցրել են մարդկանց մահվան. Խնդիր է մայրենի լեզվով կրթության սահմանափակումն ու առաջին դասարանցիների թվի նվազումը: Նշվում է, որ բռնազավթված տարածքներում հաճախակի են ժամանակավոր մեկուսարաններում կամ բանտերում բանտարկյալների ծեծի, վատ վերաբերմունքի փաստերը:

Իրավահավասարության տեսանկյունից ամենից մեծ խոչընդոտ ունեն կանայք, կրոնական փոքրամասնությունները, ԼԳԲՏ + համայնքի անդամները և հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ: 2020 թվականին ժողովրդական պաշտպանը քննարկել է ենթադրյալ խտրականության 113 դեպք, որտեղ բացահայտվել է խտրականություն աշխատանքային հարաբերություններում, խտրականություն լրագրողների նկատմամբ, սեռական ոտնձգություններ: Հիմնական խնդիրներից մեկը մնում է ենթադրյալ ատելության հանցագործությունների հետաքննությունն ու կանխումը:

Գենդերային հավասարության առումով դրական զարգացում էր, խորհրդարանական գենդերային քվոտայի մեխանիզմի ներդրումը: Այնուամենայնիվ, դեռ պետք է լուծվի. Սեռերի միջև եկամտի միջին մակարդակի տարբերությունը, ֆեմիցիդների դեպքերի աճը, թերի օրենսդրությունը: Թրաֆիքինգի դեպքերի բացահայտման մակարդակը և ծառայություններից օգտվող անձանց թիվը ցածր է: Վաղ ամուսնության և նշանադրության պրակտիկան շարունակում է մնալ մարտահրավեր: Հակաճգնաժամային տնտեսական ծրագիրը չի արտացոլում ԼԳԲՏ + անձանց սոցիալական և տնտեսական կարիքները:

Համավարակի դեմ պայքարի պետական ​​հակաճգնաժամային ծրագրերում համարժեքորեն չեն նախատեսված հաշմանդամություն ունեցող անձանց կարիքները, համավարակի պայմաններում արդյունավետորեն չի կատարվում հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց բուժման արձանագրությունները: Չնայած ապաինստիտուցիոնալացման քաղաքականությանը, հաշմանդամություն ունեցող անձանց որոշակի մասը դեռ ապրում է խոշոր ռեզիդենտալ հաստատություններում:

2020 թվականի վերջի դրությամբ, Վրաստանում գրանցված է 288 146 տեղահանված անձ և 91 023 տեղահանված ընտանիք: Նրանցից ոմանք դեռ ապրում են այնպիսի հաստատություններում, որոնք ավելի մեծ վտանգ են ներկայացնում կյանքի և առողջության համար:

Զեկույցում խոսվում է էկո-միգրացիայի կանխարգելման կարևորության մասին. Ինչպես նաև ` քաղաքացիություն չունեցող և ժամանակավոր կացության իրավունք ունեցող անձանց իրավական կարգավիճակի մասին:

Մշակութային ժառանգության գլխում քննարկված են Գելաթիի հարցը և վտանգված հուշարձանները. Բաթումի քաղաքային ժառանգությունը, Խադայի կիրճը և Դավիթ-Գարեջի վանական համալիրը:

Զեկույցում պատկերված է մարդու իրավունքների ուսուցման ոլորտում կատարված աշխատանքը:

Ազգային փոքրամասնությունների համար կրկին հիմնախնդրային էին. Կրթության իրավունքի լիարժեք իրացումը, մշակութային հուշարձանների վիճակը, քաղաքական գործընթացներում ներգրավվածությունը, մամուլի հասանելիությունը, հատկապես համավարակի ընթացքում, իրենց համար հասկանալի լեզվով տեղեկատվության մատչելիությունը և այլ խնդիրներ:

Հավատքի և դավանանքի ազատության առումով խտրական է հարկային և պետական ​​գույքի, սեփականության իրավունքից օգտվելու մասին օրենսդրությունը, կրոնական տոների կապակցությամբ դիրքորոշումը: Մարտահրավեր է ենթադրյալ ատելությամբ մոտիվացված հանցագործությունների հետաքննության անարդյունավետությունը. Ինչպես նաև հրապարակավ հակասեմիտական և կրոնական խտրական հայտարարությունները:

Զեկույցում ուշադրություն է տրամադրվում պարտադիր զինվորական ծառայողների վարձատրությանը և ռազմական անձնակազմի կենսական պայմաններին: