2008-ci ilin avqust müharibəsindən 14 il ötsə də, onun nəticələrini həm işğal olunmuş ərazidə qalan, həm də bölücü xəttə yaxın yaşayan əhali hələ də kəskin hiss edir. Hələ də öz evlərinə qayıtmaq imkanı verilməyən məcburi köçkünlərin də vəziyyəti ağırdır. 1990-cı və 2008-ci illərin münaqişələri nəticəsində Gürcüstanda 289 925 məcburi köçkün qeydə alınıb.

İnsanların sərhədi qanunsuz keçməsinə görə həbs edilməsinin qeyri-qanuni təcrübəsi getdikcə daha ciddi xarakter alır. İşğal rejiminin yalnız inzibati xətaların müəyyən edilməsi və saxlanılan şəxslərə müvafiq cərimələrin tətbiqi ilə məhdudlaşdırıldığı əvvəlki illərdən fərqli olaraq, son dövrlərdə uzunmüddətli qanunsuz azadlıqdan məhrum etmə hallarına daha çox rast gəlinir. Bunun bariz nümunəsi 2022-ci il iyulun 26-da Gürcüstan vətəndaşı Kristine Takalandzenin qanunsuz saxlanılması faktıdır. Geniş yayılmış məlumata görə, Takalandze “Gürcüstan xüsusi xidmət orqanlarının xeyrinə casusluq”da ittiham olunur. Həmçinin Vaja Qafrindaşvili, Genadi Bestaev, İrakli Bebua, Xvicha Mqebrişvili, Zaza Qaxeladze, Vladimir Kaniaşvili, Kaxaber Natadze, Mamuka Çxikvadze, Zaza Meqrelişvili, Tamaz Qoqiçişvili, Laşakiaşvili və başqalarının həbsini qeyd etmək lazımdır.

İnsanların sərhədi qanunsuz keçməsinə görə həbs edilməsinin qeyri-qanuni təcrübəsi getdikcə daha ciddi xarakter alır. İşğal rejiminin yalnız inzibati xətaların müəyyən edilməsi və saxlanılan şəxslərə müvafiq cərimələrin tətbiqi ilə məhdudlaşdırıldığı əvvəlki illərdən fərqli olaraq, son dövrlərdə uzunmüddətli qanunsuz azadlıqdan məhrum etmə hallarına daha çox rast gəlinir. Yayılmış məlumata görə, Takalandze “Gürcüstan xüsusi xidmət orqanlarının xeyrinə casusluq”da ittiham olunur. Həmçinin Vaja Qafrindaşvili, Genadi Bestaev, İrakli Bebua, Xvicha Mqebrişvili, Zaza Qaxeladze, Vladimir Kaniaşvili, Kaxaber Natadze, Mamuka Çxikvadze, Zaza Meqrelişvili, Tamaz Qoqiçişvili, Laşakiaşvili və başqalarının həbsini qeyd etmək lazımdır.

Rəsmi məlumatlara görə, 2009-cu ildən 2021-ci ilə qədər işğal rejimi sərhədi qanunsuz keçdiyinə görə 3285 nəfəri həbs edib. Onlardan 1325-i Abxaziya, 1960-ı isə işğal olunmuş Sxinvali istiqamətində həbs olunub.^[1]

Vətəndaşların qanunsuz həbsləri ilə yanaşı, işğal olunmuş ərazilərdəki müvəqqəti saxlama yerlərində və həbsxanalarda məhbusların döyülməsi, kobud rəftar edilməsi, işgəncələrə məruz qalması halları tez-tez baş verir; Məsələn, Gennadi Bestaev, Anri Ateiba və Xviça Mqebrişvilinin işi kimi .

İşğal olunmuş ərazilərdə ana dilində təhsil almaq baxımından da çətin vəziyyət yaranıb. İşğal altında olan Qalinin de-fakto Təhsil Nazirliyinin qərarı ilə 11-ci sinif də daxil olmaqla gürcü dilində tədris tamamilə qadağan edildi , ana dili xarici dil və ədəbiyyat fənninə çevrildi. İşğal altında olan Axalqoriyə gəlincə, 2021-2022-ci tədris ilində 1 gürcü məktəbi şagirdlərin gəlməməsi səbəbindən bağlanıb. Fəaliyyətdə olan 6 gürcü məktəbindən 5-də gürcü dili yalnız 9-11-ci siniflərdə tədris olunur. İşğal rejiminin qoyduğu maneələr ucbatından işğal altında olan hər iki rayonda tələbələrin sayı ildən-ilə azalır. Xalq müdafiəçisi illərdir illik hesabatlarında təhsil hüququnun həyata keçirilməsində çətinliklərdən ətraflı bəhs edir.

İşğal rejimi tərəfindən həyata keçirilən oxşar qanunsuz əməllər işğal olunmuş ərazilərdə yaşayan əhalinin hüquq və azadlıqlarını kobud şəkildə pozur. Gürcüstanın Xalq Müdafiəçisi beynəlxalq ictimaiyyətin köməyi və iştirakı ilə Gürcüstan hakimiyyətini işğal olunmuş rayonlarda yaşayan insanların hüquqlarının müdafiəsi, o cümlədən Gürcüstan vətəndaşı Kristine Takalandzenin vaxtında azad edilməsi üçün təzyiqləri gücləndirməyə çağırır.

Gürcüstanın nəzarət olunmayan ərazilərində törədilən insan hüquqlarının pozulmasına görə beynəlxalq standartlara uyğun olaraq faktiki hakimiyyət orqanları ilə birlikdə məsuliyyət də effektiv nəzarəti həyata keçirən dövlət kimi Rusiya Federasiyasının üzərinə düşür. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi də 21 yanvar 2021-ci il tarixli Gürcüstan Rusiyaya qarşı II işindəki qərarı ilə Rusiyanın Sxinvali vilayəti və Abxaziya ərazisi üzərində effektiv nəzarəti davam etdirdiyini və müvafiq olaraq bu ərazilərdə törədilən insan hüquqlarının pozulmasına görə Rusiyanın məsuliyyət daşıdığını təsdiqləyir.

[1] Gürcüstanın 22 fevral 2022-ci il tarixli SSG12200027713 saylı Dövlət Təhlükəsizliyi Məktubu.