Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi Gürcüstan ərazisində və öz yurisdiksiyası daxilində insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasına nəzarət edən bir konstitusiya quruluşudur. O, insan hüquq və azadlıqlarının pozulmasını aşkar edir və pozulmuş hüquq və azadlıqların bərpasına kömək edir.
Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi öz fəaliyyətində müstəqildir. O, heç bir hakimiyyət qoluna aid deyil.
Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi aşağıdakilərə nəzarət edir:
- Dövlət hakimiyyəti orqanlarına
- Yerli özünüidarəetmə orqanlarına
- Dövlət qurumlarına
- Vəzifəli şəxslərə
Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi, alınan bəyanatlar əsasında və öz təşəbbüsü ilə insan hüquq və azadlıqlarının pozulması faktlarını öyrənir.
Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi aşağıda göstərilənlərə aid olan işləri həll edir:
- Dövlət qurumunun qərarını;
- Məhkəmə prosesi zamanı insan hüquq və azadlıqlarının pozulması;
- Saxlanılan, həbs edilmiş və ya başqa şəkildə azadlıqdan məhrum edilmiş şəxsin hüquqlarının pozulmasını;
- Normativ aktların Gürcüstan Konstitusiyasının ikinci fəslinə uyğunluğunu;
- Referendumu və seçkiləri tənzimləyən normaların və bu normalar əsasında keçirilmiş və ya keçirilməli olan seçkilərin (referendumun) Konstitusiyaya uyğunluğunu.
Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi Gürcüstanın qanunvericiliyi ilə, Gürcüstanın iştirak etdiyi beynəlxalq müqavilə və sazişlərlə təmin edilmiş hüquq və azadlıqların pozulmasına dair ərizələrə baxılması səlahiyyətinə malikdir.
İnsan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsini təmin etmək məqsədi ilə Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi:
- Gürcüstan qanunvericiliyi və qanun layihələri ilə bağlı təklif, irad və tövsiyələrini Gürcüstan parlamentinə və ya digər aidiyyəti orqanına təqdim edir;
- Dövlət orqanlarına və yerli özünüidarəetmə orqanlarına, ictimai qurumlara və vəzifəli şəxslərə pozulmuş insan hüquq və azadlıqlarının bərpası üçün təklif və tövsiyələrini verir;
- İstintaq və / və ya cinayət təqibinə başlamaq tələbi ilə müvafiq istintaq orqanlarına müraciət edir;
- Fəaliyyəti insan hüquq və azadlıqlarının pozulmasına səbəb olan şəxslərin intizam və ya inzibati məsuliyyətini müvafiq orqanlara təklif edir;
- Ümumi məhkəmələrdə və Gürcüstan Konstitusiya Məhkəməsində məhkəmənin dostu (Amicus Curiae) kimi çıxış edir;
- Konstitusiya Məhkəməsinə Konstitusiya tələbi ilə müraciət edir;
- İctimai müdafiəçi üçün cavablandırma vasitələrinin yetərli olmadığını düşünürsə, Gürcüstan Prezidentinə, Gürcüstanın Baş Nazirinə yazılı şəkildə müraciət edir;
- Xüsusi bir vəziyyətdə, o, Gürcüstan Parlamentindən müvəqqəti araşdırma komissiyası yaradılmasını və məsələnin Parlamentdə baxılmasını xahiş edir.
Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İşgəncələrə və digər qəddar, qeyri-insani və ya alçaldıcı rəftara və ya cəzaya qarşı konvensiyanın fakultativ protokolu ilə nəzərdə tutulmuş milli qarşısının alınması mexanizminin funksiyalarını həyata keçirir.
Bu səlahiyyət çərçivəsində Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi məhbuslara, həbsdə olanlara və ya digər yolla azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərə və məhkumlara, psixiatriya müəssisələrində, qocalar evlərində və uşaq evlərində yerləşdirilən şəxslərin vəziyyəti və onlara qarşı rəftarın necə olduğu haqqında mütəmadi olaraq yoxlama aparır.
Gürcüstanın ictimai müdafiəçisinin vacib funksiyalarından biri insan hüquq və azadlıqları sahəsində maarifləndirmə işidir. Fərqli hədəf qruplarını bir araya gətirən insan hüquqları mövzusunda maarifləndirmə tədbirləri və kampaniyalar təşkil edir.
2013–cü ildə “Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi haqqında” Üzvi Qanuna edilən dəyişikliklər nəticəsində, Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi Gürcüstan parlamentinə seçilməsi üçün İctimai Yayım Şurasının Qəyyumlar Şurasına üzv olmaq üçün 2 namizədin irəli sürülməsinə, Hüquqi Yardım Şurasına isə 3 üzvün seçilməsi səlahiyyətinə malikdir.
Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi İnstitutuna Gürcüstanın İctimai Müdafiəçisi İnstitutunun BMT-nin Paris prinsiplərinə tam uyğunluğunu ifadə edən "A" statusu verilmişdir. Nəticədə, Gürcüstanın ictimai müdafiəçisi beynəlxalq və regional səviyyədə səsvermə hüququ olan milli insan hüquqları təsisatlarının işində iştirak edə bilər, milli insan hüquqları təsisatlarının qlobal alyansında / alt komitələrində mövqe tuta bilər və İnsan Hüquqları Şurasının iclaslarında iştirak edə bilər.
