Xalq Müdafiəçisi “Xüsusi Təhqiqat Xidməti haqqında” qanun layihəsinin Milli Məclisdə qısamüddətli baxılmasına münasibət bildirir və hesab edir ki, qanun layihəsinin məzmunu və onun hazırlanması və baxılmasının əsassız surətdə sürətləndirilməsi Xüsusi İstintaqın ehtiyaclarına cavab vermir. Gürcüstanın beynəlxalq insan hüquqları öhdəliklərinə xidmət edir və onlara ziddir.

“Xüsusi İstintaq Xidməti haqqında” qanun layihəsində böyük səyləri ilə ölkədə müstəqil istintaq mexanizminin yaradılmasına imkan verən Dövlət Müdafiəçisi, vətəndaş cəmiyyəti və beynəlxalq tərəfdaşlar cəlb olunmayıb. Qanun layihəsində Xidmətin institusional müstəqilliyinin artırılmasına yönəlmiş dəyişikliklər nəzərdə tutulmur və istintaq/prosessual hərəkətlərin aparılması üçün müstəntiqdən/prokurordan asılılıqdan azad fəaliyyət məkanının yaradılması nəzərdə tutulmur. Layihənin əksəriyyəti istintaq fəaliyyəti ilə bağlı deyil və yalnız təşkilati-texniki xarakter daşıyır[1].

Bununla belə, bu qanun layihəsi Dövlət Müfəttişliyinin 2021-ci ilin dekabrında təqdim etdiyi qanunvericilik təklifindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir və müstəqil istintaq mexanizminin fəaliyyətinin səmərəli istintaqın səmərəliliyinə təsir edən bir sıra praktiki və qanunvericilik problemlərinə səbəb olacağı bir çox təminatları nəzərdə tutmur. Xüsusilə, Dövlət Müfəttişinin təqdim etdiyi qanun layihəsindən fərqli olaraq:

Qanun layihəsində istintaq funksiyası baxımından qanunvericilik səviyyəsində çatışmazlıqlar aradan qaldırılmır. Bununla bağlı yalnız iki müsbət dəyişiklik təklif olunur: (1) xidməti müstəntiqin cəzaçəkmə müəssisəsinə və müvəqqəti saxlama yerinə maneəsiz daxil olmaq hüququ; (2) xüsusi mühafizə tədbirinin səmərəli tətbiqi üçün prokurora təklif vermək;

Qanun layihəsində Xidmətin tabeliyindəki işə əhəmiyyətli dərəcədə aidiyyəti olan işin tam həcmdə Xidmətə verilməsi nəzərdə tutulmayıb. Maraqlıdır ki, bu problem İdarə tərəfindən araşdırılan işlərdə də müfəttişliyin cinayət tərkibi olmayan faktı/epizodu ümumiyyətlə araşdırılmamış qaldıqda aşkar edilmişdir;[2]

Qanun layihəsində cinayət təqibi tərəfindən xidməti vəsatətə baxılması müddətləri və prokurorun qərarını əsaslandırmaq öhdəliyi nəzərdə tutulmur;

Qanun layihəsində istintaq/prosessual hərəkətlərin aparılması ilə bağlı Xidmətin əsaslandırılmış təkliflərinə baxılması müddətlərinin azaldılması, habelə prokurorun qərarlarının əsaslandırılması öhdəliyi əksini tapmayıb;

Layihədə sübutların vaxtında və rəvan çıxarılmasını və mühafizəsini təmin etmək üçün əlavə təminatlar nəzərdə tutulmur; Qanun layihəsində sübutların Xidmətə təqdim edilməsi üçün müddət, Xidmətin sorğusu yerinə yetirilmədikdə isə imtinanın əsaslandırılması öhdəliyi müəyyən edilmir.

Bundan əlavə, qanun layihəsində maraqların toqquşması riski yüksək olan düzəliş də var. Mövcud reqlamentə əsasən, xidmətin əməkdaşı cinayəti araşdıran qurumun maddi-texniki ehtiyatlarından istifadə etmək qadağandır. Qanun layihəsinə əsasən, fövqəladə hallarda xidmətin digər qurumların maddi/texniki avadanlıqlarından istifadə etməsi mümkün olacaq.

Xalq Müdafiəçisi ictimaiyyətin nəzərinə çatdırır ki, müstəqil istintaq mexanizminin yaradılması və səmərəli fəaliyyət göstərməsi həyat üçün təhlükə yaradan və pis rəftarla bağlı səmərəli araşdırmaların aparılması baxımından dövlətin vəzifələrindən biridir. Bu məsələlərlə bağlı suallara Avropa Birliyi Üzvlüyünün Özünü Qiymətləndirilməsi Sorğusunda da rast gəlinir. Xalq Müdafiəçisi Gürcüstan parlamentində çıxış edərək onu yalnız müstəqil istintaq mexanizminin institusional gücləndirilməsinə yönələcək qanunvericilik dəyişikliklərini qəbul etməyə çağırıb.

---

[1] Xüsusi rütbələrin, silah daşımaq hüququ olan işçilərin, mənzil, nəqliyyat xərclərinin tənzimlənməsi; Reytinq, vakant yerlər, müsabiqələr, staj, intizam icraatı, həvəsləndirmə, işdən azad etmə, etik davranış kodeksi, sosial təminat təminatı, yazışma işlərinin tənzimlənməsi, məxfilik qaydaları və s.

[2] Gürcüstan Xalq Müdafiəçisinin Cinayət Ədliyyə Departamentinin 2021 Fəaliyyət Hesabatı, səh. 26-27< https://bit.ly/3vzFzQx > [Son baxılıb: 02.01.2022].