Birləşmiş Millətlər Təşkilatının təşəbbüsü ilə dekabrın 3-ü Beynəlxalq Məhdud İmkanlı Şəxslər Günü kimi qeyd olunur. Bu günün keçirilməsində məqsəd məhdud imkanları olan şəxslərin hüquqlarının və rifahının müdafiəsini təşviq etmək, habelə onların sosial, siyasi, iqtisadi və ya mədəni həyata lazımi şəkildə cəlb olunmasını təmin etmək üçün ictimai məlumatlılığı artırmaqdır. Hər il bu günün qeyd edilməsi fərqli bir mövzu ilə əlaqələndirilir. Bu ilki mövzu “Məhdud imkanları olan şəxslərin inklüziv, əlçatan və davamlı post-Kovid (Kovid-19) dünyasında liderliyi və iştirakı”dır.

Bu il Gürcüstan parlamenti bu şəxslərin hüquqlarının beynəlxalq mexanizmlər vasitəsilə müdafiəsini təmin etmək üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən BMT-nin məhdud imkanlı şəxslərin Hüquqları Konvensiyasına Fakültativ Protokolunu ratifikasiya edib.

Gürcüstan hökuməti tərəfindən Məhdud imkanlı şəxslərin Hüquqları haqqında Konvensiyanın həyata keçirilməsi üzrə İdarələrarası Əlaqələndirmə Komitəsinin yaradılması alqışlanmalıdır ki, bu da ölkədə məhdud imkanları olan şəxslərin hüquqlarının lazımi şəkildə müdafiəsini asanlaşdırmalıdır.

Bəzi müsbət addımlara baxmayaraq, Gürcüstanda məhdud imkanlı şəxslərin müxtəlif istiqamətlərdə hüquqlarının reallaşdırılması problem olaraq qalır. Onların arasında məhdud imkanlılıq statusunun verilməsinin sosial modelinə keçid olmayıb. Milli səviyyədə qərarların qəbulu prosesində məhdud imkanları olan şəxslərin tam iştirakı üçün standartların, təminatların və mexanizmlərin olmaması problemlidir. Bu il bəzi məhdud imkanları olan insanlar hələ də dövlətin yeni Korona virus pandemiyasının çağırışlarına cavab vermək üçün nəzərdə tutulmuş böhran əleyhinə iqtisadi planından kənarda qalırlar.

Məhdud imkanları olan insanlar üçün fiziki mühitə, informasiyaya, rabitə vasitələrinə və müxtəlif xidmətlərə çıxış hələ də problem olaraq qalır. Gürcüstan hökuməti tərəfindən “milli giriş standartlarının təsdiqindən” sonra məhdud imkanları olan şəxslərin vaxtında və lazımi şəkildə cəlb edilməsi ilə milli giriş planının hazırlanması xüsusilə vacibdir.

Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların hüquqlarının həyata keçirilməsi, onların inkişafına kömək etmək, həmçinin zorakılıq hallarını vaxtında aşkar etmək və onlara reaksiya vermək vacibdir. Qeyd edək ki, 2018-2021-ci illərdə uşaqlara qarşı zorakılıq hallarının artmasına baxmayaraq, sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar, o cümlədən qızlar arasında nisbət aşağıdır. İnklüziv təhsilə olan ehtiyacların vurğulanması da vacibdir. Xüsusilə, təhsil məkanına, təhsil resurslarına və prosesinə çıxışın təmin edilməsi üçün effektiv tədbirlərin görülməsinə ehtiyac həmçinin, inklüziv təhsil üzrə mütəxəssisləri vaxtında və lazımi sayda səfərbər etmək hələ də aktualdır.

Problem Sosial Reabilitasiya Uşaq Qayğı Proqramı tərəfindən göstərilən xidmətlərin coğrafi əhatəsidir. Alt proqramlar yalnız 15-20 bələdiyyədə həyata keçirilir və onların yaşayış yerinə yaxın uşaqlara/məhdud imkanlı şəxslərə çatdırılması mümkün deyil. Əksər xidmətlərdə gözləmə növbələri hələ də sabitdir. Qeyd etmək lazımdır ki, uşaqlar/məhdud imkanlı şəxslər üçün ixtisaslaşdırılmış müəssisələr ölçülərinə və rejiminə görə standart ailə şəraitinə yaxın ətraf mühitin tələblərinə cavab vermir ki, bu, bir daha institusionalizasiya prosesinin kompleks və vaxtında həyata keçirilməsinin zəruriliyini göstərir.

Pandemiya zamanı məhdud imkanları olan şəxslərin bir sıra sistemli sağlamlıq problemləri müəyyən edilib. O cümlədən tibb müəssisələri və xidmətlərə çıxış imkanları, eləcə də tibb işçiləri ilə ünsiyyətin çətinliyi baxımından. Psixi sağlamlıq sahəsində görülən tədbirlər də kifayət etmir. Qeyd edək ki, kommunal xidmətlərin sayı və coğrafi əhatə dairəsi ciddi şəkildə artmayıb. Uşaqlar/məhdud imkanlı şəxslər üçün həm psixiatriya, həm də ixtisaslaşdırılmış müəssisələrdə Yeni Koronavirus (SARS-CoV-2) infeksiyasının (COVID-19) yayılmasının qarşısının alınması və nəzarət altına alınması üzrə standartlar lazımi səviyyədə yerinə yetirilmir.

Bələdiyyə səviyyəsində olan problemlərə ehtiyaca əsaslanan xidmətlərin tətbiqi/gücləndirilməsi, eləcə də məhdud imkanları olan şəxslər üçün şuraların düzgün işləməsi daxildir. Koronavirus pandemiyası dövründə yerli özünüidarəetmə orqanları tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər büdcə tədbirləri ilə yanaşı, əsasən məhdud imkanları olan şəxslərə ərzaq səbətlərinin verilməsini əhatə edir və onların fərdi ehtiyaclarına yönəldilmir.

Gürcüstanın Xalq Müdafiəçisi dövləti uşaqların və məhdud imkanlı şəxslərin hüquqlarının lazımi şəkildə həyata keçirilməsini təmin etmək, ictimaiyyəti məlumatlandırmaq, inklüziv və dayanıqlı cəmiyyət qurmaq üçün təsirli addımlar atmağa çağırır.