Ötən günlər ərzində kütləvi informasiya vasitələrində ayrı-seçkiliyi təşviq edən ardıcıl üç fakt aşkarlanıb ki, Xalq Müdafiəçisi bunu diqqətçəkən problem hesab edir.

Birinci halda, 12 oktyabr 2022-ci ildə Acarıstan TV-nin “Böyük fasilə” proqramında aparıcılardan biri karlarla zarafat edib və bu, aparıcıların gülüşünə səbəb olub.[1] 18 oktyabr 2022-ci il tarixində “Formula” telekanalının “Dila Formula” verilişinə dəvət olunan qonaq sahibinin itə qulluq etməsi ilə valideyn tərəfindən övlad tərbiyəsi arasında paralel aparıb. Bununla əlaqədar olaraq, məsələn, autizm spektri olan uşaqları misal çəkdi.[2] Digər tərəfdən, verilişin aparıcıları qeyd olunan müqayisə ilə razılaşmırlar.

Qeyd edək ki, ictimaiyyətin kəskin reaksiyasından sonra hər iki verilişin sosial şəbəkə səhifələrində adıçəkilən hallarla bağlı dəqiqləşdirmələr aparılıb.[3] Bundan əlavə, “Dila Formula” verilişinin yaradıcı heyəti verilişin məzmunu ilə bağlı açıq şəkildə narazılıqlarını ifadə edib və vaxtında cavab vermədiklərinə görə üzr istəyiblər ki, bu da medianın göstərdiyi məsuliyyətin bariz nümunəsidir.

Acarıstan televiziyasının “böyük fasilə” ilə bağlı izahatı, böyük ölçüdə, baş verənlərə haqq qazandıran məzmuna malik idi.[4] Verilişin aparıcıları ertəsi gün aparıcının bağışlanmasını istəyəndə faktla bağlı danışıblar. Bununla belə, rəydə hələ də xətanın etirafı yoxdur. Aparıcılar əsasən videonun kontekstdən kənar yayıldığını, ictimaiyyətin ona reaksiyasının kədərli və gözlənilməz olduğunu vurğulayıblar. Proqramın redaktoru daha sonra qeyd etdi: “Məncə, bu, fəlakətli bir şey deyil, bu, hər kəsin başına gələ bilər, onlar qəsdən nəyisə səhv edə bilərlər, sadəcə olaraq, ondan sonra gələn cavab, məncə, tamamilə qeyri-adekvat oldu”“.[5]

Xalq müdafiəçisinin qiymətləndirməsinə görə, faktın birmənalı şəkildə pislənməsinə səbəb olmayan belə bir izahat hadisənin zərərli mahiyyətinin dərk edilməsi nəticəsində düzgün cavab sayıla bilməz ki, bu da vəziyyəti nəzərə alsaq xüsusilə təəssüf doğurur. İctimai Yayımçı Acarıstan Televiziya və Radiosu Acarıstan Televiziyası ictimai maraqlara uyğun müxtəlif proqramlar təqdim etmək məqsədi daşıyan ictimai maliyyələşdirilən və hesabatlı yayımçıdır. Bundan əlavə, yayımçı öz verilişlərində məhdud imkanları olan şəxslərin maraqlarını nəzərə almağa borcludur. Gürcüstanın “Yayım haqqında” Qanunu ayrıca bir öhdəlik kimi məhdud imkanları olan şəxslərin potensialının təbliğini və ictimaiyyətin maarifləndirilməsi üçün onların ictimai həyata töhfəsini qeyd edir. Beləliklə, Acarıstan Televiziyasının ictimai yayımçı kimi tolerantlıq və bərabərlik prinsiplərini dəstəkləməkdə ikiqat məsuliyyət daşıdığını söyləmək olar.

Üçüncü fakta gəlincə, oktyabrın 20-də “Formula” telekanalının “Formula 12” verilişində daha bir ayrı-seçkiliyi təşviq edən hal qeydə alınıb. Dövlət məktəblərindən birində baş verdiyi iddia edilən[6] zorakılıq hadisəsinin işıqlandırılması zamanı məktəbdə baş verən hadisənin uşağın əqli inkişafının ləngiməsi ilə bağlı nəzərdən keçirilən müəllim şərhi yayımlanıb. Düzdür, teleaparıcı müəllimin şərhini stiqma və stereotiplərdən ibarət kimi qiymətləndirib və canlı yayımla bağlı öz fikirlərindən ayrılıb, buna baxmayaraq, şərh əvvəlcədən qeydə alınıb və bu, ayrı-seçkiliyə rəvac verən seqment olmadan efirə getməyə imkan verib.

Məhdud imkanları olan insanlara qarşı stiqma və stereotipləri ehtiva edən münasibət cəmiyyətdə hələ də möhkəm şəkildə yerləşmişdir. Onların bir çoxu cəmiyyətdən təcrid olunublar, buna görə də əsas insan hüquq və azadlıqlarından istifadə edərkən çox vaxt ayrı-seçkiliyin qurbanına çevrilirlər. Onların ləyaqətini ələ salan və ya alçaldan məzmunlu bu cür ictimai ifadə məhdud imkanları olan şəxslərin müstəqil yaşamasına və ictimai həyatda iştirakına mane olan stereotipləri və qərəzləri daha da gücləndirir.

Buna uyğun olaraq, Xalq Müdafiəçisi bir daha jurnalistləri və media nümayəndələrini media məkanında ayrı-seçkilik xarakterli ifadələrin yayılmasına yol verməməyə və cəmiyyətdə stereotiplərin və stiqmanın aradan qaldırılması və ölkədə bərabərlik ideyasının bərqərar olması prosesində öz rollarına xüsusi diqqət yetirmələrinə çağırır.

---

[1] mövcuddur: https://rb.gy/xymj4g

[2] movcuddur: https://rb.gy/n7tvty

[3] bax. https://rb.gy/nkkqox; https://rb.gy/eurxdx

[4] bax. https://rb.gy/tqyenx

[5] mövcuddur: https://rb.gy/ev2qxs

[6] mövcuddur: https://rb.gy/brohoi