30 noyabr 2022-ci il tarixində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondunun (UNFPA) Gürcüstan ofisi tərəfindən “Gürcüstanda erkən/uşaq nikahının zərərli təcrübələri – mövcud problemlər və həll yolları” adlı araşdırmanın təqdimatı keçirilib.

Tədqiqat Demokratiya və İdarəetmə Mərkəzi tərəfindən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Gender Bərabərliyi üzrə Birgə Proqramı çərçivəsində, Gürcüstanın Xalq Müdafiəçisi aparatı ilə əməkdaşlıq və İsveçin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanıb.

Tədbiri BMT-nin Əhali Fondunun (UNPFPA) Gürcüstan ofisinin rəhbəri Lela Bakradze, Gürcüstanın Xalq Müdafiəçisi Nino Lomcaria, Gürcüstanın baş nazirinin insan hüquqlarının müdafiəsi üzrə müşaviri Niko Tatulaşvili və səfir açıblar. İsveç Krallığından Gürcüstana, Ulrik Tidestrom.

Tədqiqatın məqsədi Gürcüstanda erkən/uşaq nikahları problemlərinin qanunvericilik və ədalət mühakiməsi ilə bağlı maneələri təhlil etmək və müvafiq tövsiyələr hazırlamaqla belə hallara qarşı qabaqlayıcı və effektiv cavab siyasətinin təkmilləşdirilməsinə töhfə verməkdir.

“Bu gün təqdim etdiyimiz araşdırma erkən/uşaqlıq nikahlarının zərərli təcrübələrinin qarşısının alınması və aradan qaldırılması istiqamətində həyata keçirilən monitorinq tədbirləri baxımından bizə unikal məlumatlar təqdim edir. Ölkədə uşaq nikahlarının orta göstəricisi 14%-ə çatdığı halda, çoxsahəli yanaşma və müvafiq qurumlar arasında səmərəli əməkdaşlıq xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. UNFPA dövlətə dəstəyini davam etdirəcək ki, biz bu zərərli praktikanın qarşısını mümkün qədər ala bilək və hər bir yeniyetmənin təhsil almaq və öz potensialını tam reallaşdıra bilmək hüququnu qoruyaq”, - UNFPA-nın Gürcüstan ofisinin rəhbəri Lela Bakradze bildirib.

Tədqiqatda 2020 və 2021-ci illərdə törədilmiş və ədalət mühakiməsi həyata keçirilən 74 cinayət işi təhlil edilib. Buraya, həmçinin birinci instansiya və ya apellyasiya məhkəməsində icraatın başa çatdırılması və ya istintaqa xitam verilməsi halları da daxildir. Erkən/uşaq nikahları məsələləri üzrə dövlət qurumunun nümayəndələri və məktəblilər ilə aparılan müsahibələr və fokus qruplar əsasında hazırlanmış keyfiyyətli tədqiqatın nəticələri də və 2020-2021-ci illərdə və 2022-ci ilin ilk 6 ayında Gürcüstanın Xalq Müdafiəçisi Ofisi tərəfindən araşdırılan işlər təqdim olunur.

“Düzdür, qanunvericilik yaşı 18-dən az olan şəxslə nikahın qeydə alınmasını qadağan edirdi ki, bu da belə halların azalmasına müsbət təsir göstərdi, lakin çox vaxt rəsmi qeydiyyatdan keçməmiş nikah və ya yetkinlik yaşına çatmayan şəxslə faktiki birgə yaşama halları olur ki, bu da azyaşlı ilə faktiki yaşamaq olur, hansı ki, əksər hallarda cinayətkarlıqla edilir.

Erkən nikah hallarının müəyyən edilərək məsul qurumlara yönləndirilməsi, təhsil və tibb müəssisələri, dövlət qayğı qurumu və Daxili İşlər Nazirliyi arasında səmərəli və rəvan əlaqələndirmənin aparılması xüsusilə problemlidir. Bu cür cinayətlərin aradan qaldırılması və qarşısının alınması üçün təhsil, sosial və iqtisadi imkanların artırılması, gənclərin imkanlarının artırılması, cinsi və reproduktiv sağlamlığın təminatının yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş tədbirləri əhatə edən kompleks tədbirlər həyata keçirmək lazımdır”, - Gürcüstanın Xalq Müdafiəçisi Nino Lomjaria bildirib.

Araşdırmalar nəticəsində Gürcüstan parlamentinə təqdim edilmək üçün milli qanunvericiliyin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmasına töhfə verəcək təkliflər hazırlanıb. Müvafiq qurumlar tərəfindən əlaqələndirilmiş və fəal işin vacibliyini vurğulayan əsas tapıntılar da vurğulanmışdır, o cümlədən:

• Təhsil müəssisələri, Dövlət Qayğı Agentliyi və Daxili İşlər Nazirliyi arasında səmərəli və düzgün əlaqələndirmə və göndərmə prosedurlarının düzgün işləməsi hələ də problemlidir;
• Azyaşlı nikah hallarının aşkarlanması və onların yönləndirilməsi (yönləndirilməsi) problem olaraq qalır. Göndərməyə məsul olan subyektlər tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi və ya yerinə yetirilməməsi halları müəyyən edilmişdir;
• Müvafiq mütəxəssislərin, xüsusən də müəllimlərin erkən uşaqlıq dövründə nikahların aşkarlanmasının göstəriciləri, göndəriş prosedurları və öhdəlikləri haqqında adekvat məlumat və biliyə malik olmaması;
• Agentliklər üçün cinayət tərkibi olmayan uşaq nikahı faktlarına cavab vermək xüsusilə çətindir. Bu, müəyyən dərəcədə effektiv qanunvericilik rıçaqlarının olmaması ilə izah oluna bilər;
• Yetkinlik yaşına çatmayanların nişanlanması halında, səlahiyyətli orqanlar, əsasən, nikaha dair iddia edilən məcburiyyəti müəyyən edə bilmirlər;
• Əksər hallarda cinsi ayrı-seçkiliyin motivi müəyyən edilmir ki, bu da qurbanın/şahidin müsahibəsi zamanı müvafiq sualların verilməməsi və müvafiq sübutların tapılmaması nəticəsində yaranır;
• Psixoloqun, şahidin və zərərçəkmişin əlaqələndiricisi və vəkilin işlərə cəlb edilmə nisbəti çox aşağıdır;
• Əksər hallarda iddia müqavilələri imzalanıb. O cümlədən, 39 işdən 29 iş üzrə (74%) təqsirləndirilən şəxsin təqsirləndirilməsinə dair prosessual müqavilə bağlanıb; Yetkin şəxsin yaşı 16-dan az olan şəxslə cinsi əlaqədə olması və qanunsuz azadlıqdan məhrum etmə cinayətlərinə görə təqsirləndirilən şəxsin təqsirləndirilməsinə dair razılaşmanın imzalanması təcrübəsi xüsusilə yüksəkdir;
• Yetkinlik yaşına çatmayan qızlar uşaq yaşlarında nikahla bağlı çox vaxt təhsil almağı dayandırır və ya məktəbə getmək və dərslərdə iştirak etmək üçün müxtəlif maneə və maneələrlə üzləşirlər;
• Uşaq nikahının zərərli praktikaları və hüquqi tənzimləmələri barədə ictimaiyyətin məlumatlılığı hələ də aşağı səviyyədədir, buna görə də əksəriyyət iddia edilən cinayətlər barədə polisə və ya digər dövlət orqanlarına məlumat vermir;
• Əvvəlki illərdən fərqli olaraq, Daxili İşlər Nazirliyi azyaşlı nikah motivi ilə törədilən cinayətlərlə bağlı ətraflı, ayrı-ayrılıqda statistik məlumat vermir.