Dekabrın 3-də Beynəlxalq Məhdud İmkanlı Şəxslər Günü qeyd olunacaq. Hər il bu gündə beynəlxalq ictimaiyyət müxtəlif aktual mövzulara diqqət yetirir və dövlətləri səylərini bu istiqamətə yönəltməyə çağırır.

Bu gün bəşəriyyətin üzləşdiyi çoxsaylı böhranları nəzərə alsaq, 2030-cu ilədək Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə nail olmaq getdikcə daha çox şübhə doğurur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı dayanıqlı inkişafın Məhdud İmkanlılığa yönəldilmiş məqsədlərinə nail olmaq üçün ölkələrin səylərini gücləndirməsinin zəruriliyini açıq şəkildə göstərir və qeyd edir ki, bu, təkcə Məhdud İmkanlı olan şəxslər üçün deyil, həm də Məhdud İmkanlı olan şəxslərlə və Məhdud İmkanlı Şəxslər tərəfindən həyata keçirilməlidir. Məhz buna görə də 2023-cü ildə Beynəlxalq Məhdud İmkanlı Şəxslərin Hüquqları Gününün mövzusu belədir: “ Məhdud İmkanlı olan şəxslər üçün, onlarla birlikdə və Məhdud İmkanlı Şəxslər tərəfindən – Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərini xilas etmək və onlara nail olmaq üçün birlikdə çalışmaq”.

Gürcüstanda Məhdud İmkanlı olan şəxslərin hüquqlarının müdafiəsi istiqamətində qanunvericilik səviyyəsində bir sıra müsbət addımların atılmasına baxmayaraq, onların praktikada lazımi şəkildə həyata keçirilməsi hələ də problemlidir. Onların arasında müxtəlif səviyyələrdə qərarların qəbulu prosesində Məhdud İmkanlı olan şəxslərin/ Məhdud İmkanlı Şəxslərin nümayəndəlik təşkilatlarının mühüm iştirakının təmin edilməsi ilə bağlı çətinliklər var.

Əlçatanlıq hüququnun lazımi şəkildə həyata keçirilməsi məsələsi hələ də gündəmdədir. Bu günə qədər milli əlçatanlıq planı təsdiq edilməmişdir ki, bu da Məhdud İmkanlı Şəxslər üçün mövcud binaların/tikililərin və infrastrukturun vaxtında əlçatanlığını təmin etməyi xüsusilə çətinləşdirir. Məhdud İmkanlı olan şəxslərin informasiya və ünsiyyətə çıxışını təmin edən standart yoxdur.

Fiziki mühitin əlçatanlığı, rabitə və informasiyaya çıxış problemi Məhdud İmkanlı olan şəxslərin müxtəlif proqram və xidmətlərə, o cümlədən tibbi xidmətlərə çıxışı istiqamətində keçilməz maneədir. Məhdud İmkanlı olan böyüklər üçün reabilitasiya və müstəqil həyat təşviqi proqramlarının tətbiqi məsələsi aktualdır.

Psixi sağlamlıq problemləri olan insanların hüquqlarının müdafiəsi problem olaraq qalır. 2022-2030-cu illər üçün psixi sağlamlığın qorunması strategiyasının 2022-2024-cü illər üçün fəaliyyət planının icrası prosesi ləngiyir.

Ölkədə ən mühüm nailiyyətlərdən biri olan potensial islahatının həyata keçirilməsi risk altındadır. Dəstək modelinin həyata keçirilməsində əsas maneələrdən biri sahə üçün zəruri olan müstəqil xidmətin olmamasıdır. Praktikada şəxsi dəstək dəstək alan şəxsin müstəqilliyini və muxtariyyətini təşviq etməyə yönəldilmir. İslahat onun tədricən həyata keçirilməsi üçün əsaslı dəyişikliklər tələb edir.

Müstəqil həyatı dəstəkləyən fəaliyyətlərin olmaması və müvafiq xidmətlərin qeyri-bərabər bölgüsü xüsusilə diqqəti cəlb edir. Müxtəlif səviyyələrdə inklüziv təhsilin keyfiyyəti ilə bağlı problemlər öz aktuallığını itirmir. Məhdud İmkanlı Şəxslər hələ də işlə təmin olunmaqda çətinlik çəkirlər. Maneə işəgötürənlərin damğalayıcı münasibətidir ki, bu da çox vaxt onların məlumatsızlığının nəticəsidir.

Təcrübədə sistematik problemlərə Məhdud İmkanlılığın qiymətləndirilməsinin biopsixososial modelinin vaxtında tətbiqi zərurəti, Məhdud İmkanlı olan şəxslərin hüquqları haqqında məlumatlılığın aşağı olması, mövcud güclü stiqma və xüsusilə psixi sağlamlıq problemləri olan şəxslərə qarşı stereotipik münasibət; Həmçinin Məhdud İmkanlı olan şəxslərə qarşı zorakılıq hallarının müəyyən edilməsi və ehtimal olunan zorakılıq hallarına reaksiya verilməsi istiqamətində işi gücləndirmək lazımdır.

Beynəlxalq Məhdud İmkanlı Şəxslər Gününün builki mövzusunu nəzərə alan Xalq Müdafiəçisi bir daha dövlət qurumlarını Məhdud İmkanlı olan şəxslərlə birlikdə və onlar tərəfindən davamlı inkişaf məqsədlərinə nail olmaq üçün əlaqələndirilmiş şəkildə işləməyə çağırır. Xalq müdafiəçisi bütün fəaliyyət sahələrində Məhdud İmkanlı Şəxslərlə bağlı məsələlərin nəzərdən keçirilməsinin zəruriliyini vurğulayır, çünki Məhdud İmkanlı olan şəxsin hüquqlarının tam şəkildə həyata keçirilməsi əsas insan hüquq və azadlıqlarının tərkib hissəsidir.

Beynəlxalq Məhdud İmkanlı Şəxslər Günü 1992-ci ildən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasının qərarı ilə hər il qeyd edilir. Bu günün qeyd edilməsində məqsəd dövlətlər, cəmiyyət və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən Məhdud İmkanlı olan şəxslərin ləyaqətini, hüquqlarını və rifahını dəstəkləmək, habelə Məhdud İmkanlı olan şəxslərin siyasi, sosial, iqtisadi və mədəni həyatdır.