25 oktyabr 2022-ci il tarixində Xalq Müdafiəçisi Gürcüstanın işğal olunmuş ərazilərindən olan məcburi köçkünlər, əmək sağlamlığı və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinə ümumi təkliflə çıxış edərək onu məhdud imkanlı şəxs statusunun verilməsinin tibbi modelini tezliklə biopsixososial modellə əvəz etməyə çağırıb. Həmçinin; məhdud imkanlı şəxs statusunu müəyyən edən qurumlara tapşırılsın ki, qiymətləndirmə prosesində məhdud imkanlı şəxslərin fərdi tələbatları nəzərə alınsın və tibbi sənədlərdə “əmək qabiliyyəti olmayan” ifadəsinin işlədilməsi praktikası aradan qaldırılsın.

Xalq Müdafiəçisinə ağır məhdud imkanlı şəxs statuslu kor şəxs müraciət edib və bildirib ki, məhdud imkanlı şəxs statusunun müəyyən edilməsi ilə bağlı tibb klinikasının verdiyi tibbi-sosial ekspertiza rəyində onun ağır məhdud imkanlı şəxs kimi “əmək qabiliyyəti olmayan” olması göstərilir.

Məhdud imkanlı şəxs statusunu təyin edərkən səlahiyyətli tibb müəssisələri Gürcüstanın Əmək Səhiyyə və Sosial Müdafiə Nazirinin 13 yanvar 2003-cü il tarixli N1/n əmrini rəhbər tuturlar - " Məhdud imkanlı şəxs Statusun müəyyən edilməsi qaydası haqqında təlimatın təsdiq edilməsi haqqında". Müayinədən sonra məhdudiyyət dərəcəsi kimi ağır məhdud qabiliyyəti müəyyən edilən bütün şəxslərin tibbi sənədində onların “əmək qabiliyyəti olmayan” olduğu qeyd edilir.

İllərdir ki, Xalq Müdafiəçisinin hesabatlarında yenidən tibbi modeldən istifadə etməklə Məhdud imkanları olan insanlara qarşı sistematik ayrı-seçkilik praktikasına diqqət yetirilir[1]. Onların arasında Xalq Müdafiəçisi dəfələrlə Gürcüstan hökumətini məhdud imkanlı şəxs statusunun verilməsinin tibbi modelini mümkün qədər tez biopsixososial modellə əvəz etməyə çağırıb[2].

Xalq müdafiəçisinin qiymətləndirməsinə görə, məhdud imkanlılığı müəyyən edilmiş şəxslərin tibbi ekspertiza rəyində onların “əmək qabiliyyəti olmayan” olması barədə belə qeydin edilməsi onların ayrı-seçkilik rəftarını təzələyir və onların əmək bazarından kənarda qalma riskini artırır. Bundan əlavə, məhdudiyyət növündən asılı olmayaraq, bütün ağır məhdud imkanları olan şəxslərin statusunun ağırlığına görə iş münasibətinə girməyə və işə başlaya bilməyəcəyinə dair ümumi qiymətləndirmənin aparılması onlara qarşı stereotipləşmiş münasibətləri daha da gücləndirir. İnsan hüquqlarına əsaslanan yanaşmanın dərhal itirilməsi həyata keçirilməsinin zəruriliyini göstərir.

[1] Gürcüstan Xalq Müdafiəçisinin parlament hesabatı - "Gürcüstanda insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin vəziyyəti haqqında", (2021) səh.191, https://www.ombudsman.ge/res/docs/2022040413242699860.pdf ; Gürcüstan Xalq Müdafiəçisinin "Ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə, onun qarşısının alınması və bərabərlik vəziyyəti haqqında" xüsusi məruzəsi, (2021) s. 19, https://www.ombudsman.ge/res/docs/2022022413230220707.pdf ünvanında mövcuddur

[2] Gürcüstan Xalq Müdafiəçisinin “Ayrı-seçkiliklə mübarizə, onun qarşısının alınması və bərabərlik vəziyyəti haqqında” xüsusi məruzəsi, (2021) səh.71, https://www.ombudsman.ge/res/docs/2022022413230220707.pdf